Prawo weta, zwane potocznie złotą akcją, przyznały ministrowi skarbu przepisy wchodzącej w życie 19 sierpnia tego roku ustawy o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. nr 132, poz. 1108).
Aby jednak mógł z nich skorzystać, musi mieć uzasadnione podejrzenie, że zawetowana uchwała lub inna czynność zarządu będzie naruszała porządek publiczny lub bezpieczeństwo publiczne. Na przykład może wówczas sprzeciwić się:
• rozwiązaniu spółki,
• przeniesieniu siedziby spółki za granicę,
• zmianie przedmiotu przedsiębiorstwa spółki,
• zbyciu albo wydzierżawieniu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowieniu na nich ograniczonego prawa rzeczowego,
Lista spółek kapitałowych, w których minister może wyrazić sprzeciw, będzie przygotowywana co roku do 30 września przez Radę Ministrów. Obecnie trwają uzgodnienia międzyresortowe nad pierwszą listą, na której ma się znaleźć 14 spółek (patrz ramka).
Interesy Skarbu Państwa będą w nich reprezentowali obserwatorzy (jeden lub dwóch) wyposażeni w uprawnienia członków rady nadzorczej. Przyznano im prawo wglądu do dokumentów spółki i żądania od niej wyjaśnień.
Spółka może odwołać się od weta ministra, aby ponownie rozważył swoją decyzję. Jeżeli minister nadal trwa przy swojej decyzji, spółka może zaskarżyć ją do sądu, a nawet domagać się od Skarbu Państwa odszkodowania za straty rzeczywiste, ale nie z tytułu spodziewanego zysku.
Spółki, które spełniają kryteria pozwalające uznać je za istotne dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego
• Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie
• Grupa LOTOS S.A. w Gdańsku w Naftobazy Sp. z o.o. w Warszawie
• Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. w Płocku w Kompania Węglowa S.A. w Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. w Warszawie w PSE – Operator Sp. z o.o. w PGNiG – Przesył Sp. z o.o. w Warszawie w PERN „Przyjaźń” S.A. w Płocku w Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych Naftoport Sp. z o.o. w PKP – Polskie Linie Kolejowe S.A. w Południowy Koncern Energetyczny S.A. w Katowicach w BOT – Górnictwo i Energetyka S.A. w TP – Emitel Sp. z o.o. w Warszawie jako główny operator przesyłania sygnałów publicznej radiofonii i telewizji.
Małgorzata Piasecka-Sobkiewcz