Czym jest odstępne
Szczególnym rodzajem umownego odstąpienia od umowy jest tzw. odstępne. Polega ono na tym, że strony podpisujące pomiędzy sobą umowę niekiedy zastrzegają prawo odstąpienia od niej za zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej.
Stwarza to stronie możliwość odstąpienia od umowy w drodze oświadczenia skierowanego do kontrahenta, pod warunkiem, że jednocześnie zapłaci odstępne. Od umowy odstępuje się w takim samym trybie, w jakim się ją zawierało. Odstąpienie od umowy wywołuje skutek uznania jej za nieistniejącą.
Tego typu zastrzeżenie umowne może powstać na skutek samego uzgodnienia stron umowy oraz występować w każdej umowie na rzecz albo jednej, albo drugiej strony. Zastrzeżenie odstępnego pełni niejako funkcję wzmocnienia umowy, ponieważ zmusza uprawnionego do odstąpienia do liczenia się z wydatkiem. Druga strona natomiast, otrzymuje odstępne na pokrycie ewentualnych kosztów zawarcia umowy rozwiązanej.
Czytaj także: Kiedy można odstąpić od umowy?
Odstąpienie jest ograniczone czasowo
Umowa zawierająca zastrzeżenie odstępnego powinna oznaczać termin, w ciągu, którego można skorzystać z prawa odstąpienia bez konieczności uzasadnienia decyzji. W przypadku braku takiego terminu, spowodować to może nieważność samego zastrzeżenia. Termin, od którego uzależniona jest skuteczność odstąpienia ma na celu wyeliminowanie stanu bezterminowości, niepewności trwałości umowy. W umowie można też zawrzeć warunki, na jakich jest możliwe dane odstąpienie (za wyjątkiem sytuacji, kiedy strony przewidziały określony warunek zawieszający), tzn. umówiły się, że jedna ze stron może w ciągu roku od podpisania umowy od niej odstąpić. Oświadczenie takie nie może być już cofnięte ani odwołane (chyba ze strona umowy, której złożono oświadczenie, wyrazi na to zgodę).
Zapłata odstępnego może nastąpić równocześnie z oświadczeniem, bądź wcześniej, jeśli ma ona przybrać postać zadatku, który musi być wpłacony już przy zawarciu umowy. W takiej sytuacji, przy jeszcze otwartym terminie, uprawniony musi ponownie złożyć oświadczenie o odstąpieniu.
Polecamy: Jak założyć własną firmę?
Jakie są skutki odstąpienia
1. Odstąpienie ma moc wsteczną, powoduje nie tylko wygaśniecie umowy, ale także „powrót do stanu”, jaki istniał przed jej zawarciem (tj. umowa ta nie doszła do skutku). Kwota zapłacona przy składaniu oświadczenia ma zrekompensować straty poniesione w skutek zawarcia umowy, która później została rozwiązana;
2. To, co strony już świadczyły (np. jedna dała zaliczkę), druga w zamian wydała część rzeczy, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba, że ta zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Jeśli zwrot świadczenia w stanie niezmienionym nie jest możliwy, strona odpowiada za szkodę spowodowaną utratą, uszkodzeniem lub obciążeniem przedmiotu świadczenia. Jeśli wykaże, ze za utratę (nawet całkowitą, wcześniej wykonanego świadczenia) nie ponosi odpowiedzialności zwalnia się z odpowiedzialności odszkodowawczej.
3. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.