Jeżeli w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością funkcjonuje rada nadzorcza, oczekuje się, że będzie dbała o działanie spółki zgodnie z prawem. Chętnie do składu rad nadzorczych powoływani są prawnicy, aby oceniać działania spółki przez pryzmat przepisów prawnych. Czy w radzie nadzorczej może zasiadać także radca prawny?
- Radca prawny jako pracownik w spółce z o.o.
- Zakaz łączenia funkcji radca prawny – rada nadzorcza
- Rada nadzorcza a stała obsługa prawna / inna umowa cywilnoprawna
- Rada nadzorcza a radca prawny niezatrudniony w spółce
- Podsumowanie
Radca prawny jako pracownik w spółce z o.o.
Zasadniczo radca prawny może być zatrudniony w spółce z o.o. na podstawie umowę o pracę właśnie na stanowisku radcy prawnego. Możliwość zatrudnienia radcy prawnego w spółce kapitałowej wynika wprost z przepisu art. 9 ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Warto zauważyć, że w przypadku sp. z o.o. (osoby prawnej) struktury organizacyjne są często rozbudowane i funkcjonują w niej różne organy: zgromadzenie wspólników, zarząd, a także może znaleźć się w niej rada nadzorcza. Czy takie kwestie organizacyjne wpływają na wykonywanie obowiązków przez radcę prawnego? Odpowiedź znajduje się w art. 42 Kodeksu etyki radcy prawnego:
Art. 42
1. Radca prawny wykonujący zawód na podstawie umowy o pracę bądź umowy o świadczenie stałej pomocy prawnej klientowi będącemu osobą prawną nie może:
1) utożsamiać interesu klienta z interesem jego organów lub jednego z nich albo członków tych organów;
2) utożsamiać interesu klienta z interesem innych podmiotów z grupy kapitałowej klienta bądź interesem ich organów albo członków tych organów;
3) odmówić udzielenia porad, opinii prawnych lub wyjaśnień co do prawa żadnemu z organów tej osoby prawnej, chyba że umowa z klientem stanowi inaczej.
2. Umowa z klientem lub odrębne oświadczenie klienta powinno wskazywać organy i osoby upoważnione do zasięgania od radcy prawnego stanowiska co do prawa i wyrażania zgody na podejmowane czynności zawodowe.
3. Umowa z klientem może wskazywać na konieczność brania pod uwagę przez radcę prawnego – obok interesu klienta – również interesu jego grupy kapitałowej.
4. Stanowisko co do prawa, przedstawiane przez radcę prawnego na wniosek jednego z organów klienta, radca prawny powinien udostępnić innym organom na ich wniosek, chyba że umowa z klientem stanowi inaczej. Umowa z klientem może regulować udostępnianie takiego stanowiska organom lub osobom z grupy kapitałowej klienta.
5. W razie różnicy stanowisk pomiędzy organami klienta lub członkami jego organów radca prawny nie może występować w roli arbitra lub członka zespołu rozstrzygającego spór. Dotyczy to także organów grupy kapitałowej klienta i ich członków. Powinien natomiast dołożyć starań dla usunięcia tej różnicy.
Z przepisów tych wynika, że w umowie z radcą prawnym powinno zostać sprecyzowane, jakie organy czy osoby mogą zwracać się o wsparcie radcy prawnego. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby upoważnić rade nadzorczą do zwracania się do zatrudnionego w spółce radcy prawnego o udzielenie pomocy prawnej. Radca prawny nie jest wtedy jednak członkiem rady nadzorczej, a pełni funkcję doradczą.
Zakaz łączenia funkcji radca prawny – rada nadzorcza
Jeżeli radca prawny pozostaje ze spółką z o.o. w stosunku pracy, to nie może zostać powołany do rady nadzorczej. Wniosek taki płynie wprost z art. 214 k.s.h.: Członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu oraz zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Oznacza to, że jeżeli w spółce z o.o. zatrudniony jest radca prawny, to nie może zostać powołany na członka rady nadzorczej. Jeżeli tak by się hipotetycznie stało, to powołanie to będzie nieważne jako sprzeczne z art. 214 k.s.h. W przepisie tym jest mowa o „zatrudnionym” radcy prawnym, co bez wątpienia odnosi się do wspomnianej umowy o pracę. Ale czy na pewno?
Rada nadzorcza a stała obsługa prawna / inna umowa cywilnoprawna
W doktrynie prawa handlowego przyjmuje się, że „zatrudnienie” w rozumieniu przywołanego art. 214 k.s.h. nie ogranicza się do stosunku pracy. Opierając się na takiej interpretacji, członkiem rady nadzorczej nie może być radca prawny, który wprawdzie nie jest pracownikiem spółki, ale świadczy pomoc prawną na podstawie umowy stałej obsługi prawnej czy stałego zlecenia. Nie oznacza to jednak, że skorzystanie przez sp. z o.o. z usług radcy prawnego uniemożliwia jej całkowicie ewentualne powołanie go w poczet rady nadzorczej. Otóż doktryna przyjmuje, że sporadyczne skorzystanie z pomocy prawnej nie jest „zatrudnieniem” w rozumieniu art. 214 k.s.h., które wymaga „stałości”.
Rada nadzorcza a radca prawny niezatrudniony w spółce
Jeżeli osoba posiadającą uprawnienia zawodowe radcy prawnego ma zostać powołana tylko do zasiadania w radzie nadzorczej (nie jest zatrudniana jako radca prawny, nie świadczy pomocy prawnej np. na podstawie umowy stałej obsługi prawnej). W takim wypadku osoba, która jest radcą prawnym, może być członkiem rady nadzorczej sp. z o.o. Jednak w takim wypadku nie jest dla spółki radcą prawnym i nie świadczy stale pomocy prawnej, a jedynie – z uwagi na swoją wiedzę prawniczą – może być istotnym członkiem rady, czuwając nad zgodnością działań spółki z przepisami prawa.
Warto również dodać, że osoba posiadająca tytuł zawodowy radcy prawnego może zostać członkiem rady nadzorczej spółek z udziałem Skarbu Państwa (art. 19 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym).
Podsumowanie
Radca prawny będący pracownikiem sp. z o.o. albo stale doradzający spółce na podstawie umowy cywilnoprawnej/umowy B2B nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej tej spółki. W innej sytuacji może zostać powołany na członka tego organu, ale wtedy pełni tylko jego rolę i nie świadczy pomocy prawnej na rzecz spółki.
dr Rafał R. Wasilewski
Kancelaria Radcy Prawnego
www.radcawasilewski.pl