Rozwiązanie spółki jawnej powodują:
1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,
2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,
3) ogłoszenie upadłości spółki,
4) śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,
5) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,
6) prawomocne orzeczenie sądu.
Jednakże spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony w sytuacji, kiedy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania, przewidzianych w umowie, prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników.
Pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika oraz mimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika bądź jego wierzyciela, spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeśli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Uzgodnienie takie powinno w przypadku śmierci bądź ogłoszenia upadłości nastąpić niezwłocznie, zaś w przypadku wypowiedzenia - przed upływem terminu wypowiedzenia. W przeciwnym razie spadkobierca, syndyk lub wspólnik, który wypowiedział umowę spółki, a także jego wierzyciel, mogą domagać się przeprowadzenia likwidacji.
Jeśli umowa spółki stanowi, że prawa, jakie miał zmarły wspólnik, służą wszystkim spadkobiercom wspólnie, a nie zawiera w tym względzie szczególnych postanowień, wtedy do wykonywania tych praw spadkobiercy powinni wskazać spółce jedną osobę. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców wspólnika. Przeciwne postanowienia umowy są zaś nieważne.
Jeśli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Spółkę zawartą na czas życia wspólnika uważa się za zawartą na czas nieoznaczony. Wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.
W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika może uzyskać zajęcie tylko tych praw służących wspólnikowi z tytułu udziału w spółce, którymi wspólnikowi wolno rozporządzać. Jeżeli w ciągu ostatnich 6 miesięcy przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z ruchomości wspólnika, wówczas jego wierzyciel, który na podstawie tytułu egzekucyjnego uzyskał zajęcie roszczeń służących wspólnikowi w przypadku jego wystąpienia lub rozwiązania spółki, może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, nawet gdy umowa spółki była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, to wierzyciel może skorzystać z terminu umownego. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne.
Każdy wspólnik może z ważnych powodów zażądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeśli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne.
W razie wystąpienia wspólnika ze spółki wartość udziału kapitałowego wspólnika albo jego spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Jako dzień bilansowy przyjąć należy:
1) w przypadku wypowiedzenia - ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia,
2) w przypadku śmierci wspólnika lub ogłoszenia upadłości - dzień śmierci albo dzień ogłoszenia upadłości,
3) w przypadku wyłączenia wspólnika na mocy prawomocnego orzeczenia sądu - dzień wniesienia pozwu.
Udział kapitałowy obliczony w powyższy sposób powinien być wypłacony w formie pieniężnej. Rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się natomiast w naturze. Jeśli udział kapitałowy wspólnika występującego albo spadkobiercy wspólnika przy rozliczeniu wykazuje wartość ujemną, to ma on obowiązek wyrównać spółce przypadającą na niego brakującą wartość. Wspólnik występujący albo spadkobierca wspólnika uczestniczą w zysku i stracie ze spraw jeszcze niezakończonych; nie mają oni jednak wpływu na ich prowadzenie. Mogą natomiast żądać wyjaśnień, rachunków oraz podziału zysku i straty z końcem każdego roku obrotowego.
Jeżeli w spółce składającej się z 2 wspólników po stronie jednego z nich zaistnieje powód rozwiązania spółki, wówczas sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem na powyższych zasadach.
Spółka jawna ma zdolność upadłościową i układową, wynikające z prawa upadłościowego i przepisów o postępowaniu układowym (może dzięki temu, jeśli spółka zaprzestała płacenia długów bądź gdy jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów, zostać ogłoszona upadłość spółki, istnieje też możliwość żądania przez spółkę otwarcia postępowania układowego z wierzycielami, gdy na skutek wyjątkowych i niezależnych od niej okoliczności zaprzestała płacenia długów lub przewiduje zaprzestanie ich płacenia w najbliższej przyszłości).
W sytuacjach uzasadniających rozwiązanie spółki jawnej należy przeprowadzić likwidację spółki, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki. Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.
W razie wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika lub ogłoszenia upadłości wspólnika porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki po zaistnieniu przyczyny rozwiązania spółki wymaga zgody odpowiednio wierzyciela lub syndyka.
W okresie likwidacji do spółki w zasadzie stosuje się przepisy K.s.h. dotyczące stosunków wewnętrznych i zewnętrznych spółki; jednak zakaz konkurencji obowiązuje jedynie osoby będące likwidatorami. Likwidatorami są zaś wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, o ile w umowie spółki nie postanowiono inaczej.
Sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny, ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników, jak też inne osoby. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne.
Na miejsce wspólnika upadłego wchodzi syndyk.
Likwidator może być odwołany wyłącznie w drodze jednomyślnej uchwały wspólników.
Poza tym z ważnych powodów sąd rejestrowy może na wniosek wspólnika lub osoby mającej interes prawny odwołać likwidatora. Likwidatora ustanowionego przez sąd jedynie sąd może odwołać. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne.
Do sądu rejestrowego należy zgłosić:
- otwarcie likwidacji,
- nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy,
- sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki.
Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia. Do zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów likwidatorów.
Natomiast wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów odwołanych przez sąd następuje z urzędu.
Likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku. W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy ustanowieni przez sąd powinni stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny, które spowodowały ich ustanowienie.
W powyższych granicach swoich kompetencji likwidatorzy są uprawnieni do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. Ograniczenie ich kompetencji nie ma skutku wobec osób trzecich. Wobec osób trzecich (np. kontrahentów) działających w dobrej wierze czynności podjęte przez likwidatorów uważa się za czynności likwidacyjne.
W razie, gdy jest kilku likwidatorów, to są oni upoważnieni do reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej. W sprawach, w których wymagana jest uchwała likwidatorów, rozstrzyga większość głosów, o ile wspólnicy bądź sąd powołujący likwidatorów nie postanowili inaczej.
Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury, a w czasie likwidacji nie może być ona już ustanowiona.
Za zobowiązania spółki zaciągnięte w okresie likwidacji spadkobiercy wspólnika odpowiadają według przepisów o odpowiedzialności za długi spadkowe.
Likwidatorzy sporządzają bilans na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji. Jeśli likwidacja trwa dłużej niż rok, to sprawozdanie finansowe należy sporządzić na dzień kończący każdy rok obrotowy.
Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. Jeśli nie ma odpowiednich postanowień umowy na ten temat, to spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.
Jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, wówczas niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, zaś w ich braku - w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. W razie niewypłacalności jednego ze wspólników, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku.
Likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców. W przypadku rozwiązania spółki bez przeprowadzenia likwidacji, obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach. Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z KRS. Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki należy oddać na przechowanie wspólnikowi bądź osobie trzeciej na okres nie krótszy niż 5 lat. W przypadku braku zgody wspólnika lub osoby trzeciej, przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Wspólnicy i osoby mające interes prawny mają prawo przeglądać księgi i dokumenty.
W razie ogłoszenia upadłości spółki jej rozwiązanie następuje po ukończeniu postępowania upadłościowego; wniosek o wykreślenie spółki z rejestru składa syndyk. Nie dotyczy to przypadku, gdy postępowanie kończy się układem bądź zostaje z innych przyczyn uchylone albo umorzone.
A.J.
Zespół Doradców Podatkowych Jacek Czernecki Spółka z o. o.
ul. Zagrody 20a, 30-318 Kraków
tel.: 12 260 98 10, e-mail: doradcy@doradcy.pl, www.doradcy.pl
Usługi księgowe i doradztwo podatkowe,
pomoc prawno-podatkowa oraz reprezentacja
Klienta przed aparatem skarbowym.