Powołanie do pełnienia funkcji członka zarządu spółki nie powoduje automatycznie powstania stosunku pracy czy stosunku zlecenia. Stosunek organizacyjny powstaje w wyniku powołania przez właściwy organ spółki do pełnienia funkcji członka zarządu, ale niezbędna jest dodatkowa czynność prawna w postaci zawarcia umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej.
Funkcja członka zarządu może być pełniona odpłatnie lub nieodpłatnie. Kodeks spółek handlowych nie przewiduje wprost wynagrodzenia z tytułu uczestnictwa w posiedzeniach zarządu. Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby mocą uchwały organu powołującego wynagrodzenie zostało ustanowione, chyba że umowa lub statut stanowią inaczej.
Umowa o pracę
W przypadku zatrudnienia członka zarządu na podstawie umowę o pracę obowiązują wszystkie rygory wynikające z kodeksu pracy, co wiąże się z wysoką stabilnością zatrudnienia i daleko idącym ograniczeniem w rozwiązywaniu tego stosunku. Powstaje obowiązek wypłaty wynagrodzenia w miejscu i terminie ustalonym przez przepisy prawa pracy. Rodzi także obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne) na zasadach, jakim podlegają wszyscy pracownicy. Ponadto od wypłacanych należności należy pobierać zaliczki zgodnie z obowiązującą skalą podatkową.
W umowie o pracę pomiędzy spółką a członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia.
Umowa cywilnoprawna
Niezależnie od aktu powołania, powierzenie członkowi zarządu funkcji zarządzania spółką może nastąpić na podstawie jednej z umów cywilnoprawnych: umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, kontraktu menedżerskiego.
W tym przypadku w umowie pomiędzy spółką a członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik. Zawarta umowa będzie regulować wszelkie prawa i obowiązki stron, zgodnie z zasadą swobody umów.
W przypadku uzyskiwania wynagrodzenia będą obowiązywały przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ubezpieczeniu społecznym.
Odwołanie z pełnienia funkcji członka zarządu nie powoduje automatycznie ustania stosunku pracy lub zlecenia. Może stanowić jedynie podstawę do rozwiązania stosunku pracy lub stosunku cywilnoprawnego.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeżeli dana osoba została odwołana ze stanowiska członka zarządu i nie wypowiedziano zawartej umowy o pracę lub cywilnoprawnej, pozostaje ona w dalszym ciągu w stosunku pracy ze spółką.
Umowy gospodarcze
Z prowadzeniem działalności gospodarczej wiąże się konieczność ciągłego wykorzystywania instytucji umowy, która stanowi podstawową formę prawną nawiązywania i realizowania współpracy gospodarczej między partnerami. Umowa jest zgodnym oświadczeniem woli co najmniej dwóch podmiotów zmierzających do ustanowienia wzajemnych obowiązków o charakterze majątkowym. Umowy gospodarcze stanowią podstawowe źródło zobowiązań i są regulowane przede wszystkim przepisami kodeksu cywilnego oraz aktami normatywnymi o charakterze szczególnym, na przykład prawo przewozowe, prawo bankowe.
Umowy gospodarcze są umowami z reguły dwustronnie zobowiązującymi, obowiązek świadczeń ciąży na obu stronach w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej strony.
Zawarcie umowy gospodarczej pociąga za sobą z reguły poważne konsekwencje majątkowe dla każdej ze stron, co wymaga czynności przygotowawczych, na przykład wstępnego projektu umowy.
Tradycyjnie treść umowy obejmuje następujące elementy:
• nazwa umowy,
• data i miejsce zawarcia umowy,
• dokładne oznaczenie stron i ich reprezentantów,
• cena towaru lub usługi,
• termin (okres) świadczenia,
• inne klauzule regulujące wyraźnie wzajemne prawa i obowiązki stron,
• klauzule informacyjne odwołujące się do przepisów prawnych w sprawach umową nie uregulowanych,
• tryb wprowadzania aneksów do umowy,
• podpisy stron.
Warunkiem zawarcia umowy gospodarczej jest należyta reprezentacja stron. Zagadnienie to szczególnie aktualne w odniesieniu do osób prawnych, które w obrocie działają poprzez swoje organy i pełnomocników.
W spółkach kapitałowych - spółce z o.o. i spółce akcyjnej, organem reprezentującym spółkę w obrocie cywilnym jest zarząd, który jest ujawniony w rejestrze sądowym. Rejestry są jawne i tą drogą można dowiedzieć się o sposobie reprezentacji.
Forma sporządzenia umowy w zasadzie jest dowolna, lecz może być przewidziana obowiązkowo forma pisemna lub forma szczególna, na przykład aktu notarialnego. Brak wymaganej formy zawsze powoduje nieważność umowy.
Odpowiedzialność odszkodowawcza za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy może przybrać postać:
• odszkodowania na zasadach ogólnych, według kodeksu cywilnego,
• klauzul unormowanych postanowieniami umownymi przez strony.
W praktyce spotyka się różnego rodzaju klauzule, na przykład: klauzula umowna, klauzula waloryzacyjna, klauzula efektywnej zapłaty, klauzula prorogacyjna i inne.
Typowe brzmienie klauzul:
• klauzula umowna - „brak odpowiedzi w ciągu 10 dni od otrzymania zamówienia będzie traktowane jako jego przyjęcie”,
• klauzula waloryzacyjna - „czynsz najmu lokalu będzie waloryzowany corocznie 1 stycznia o wskaźnik inflacji + 4%”,
• klauzula prorogacyjna - „sądem wyłącznie właściwym do rozstrzygnięcia sporów z niniejszej umowy jest sąd właściwy dla siedziby sprzedającego”.
Ewa Kalinowska