Zdarza się, że dopiero po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego i po wykreśleniu spółki z rejestru przedsiębiorców, zostaje ujawniony majątek tej spółki, który nie został rozdysponowany w trakcie postępowania likwidacyjnego. Mamy więc wtedy do czynienia z majątkiem należącym do nieistniejącego podmiotu.
Na temat takiej sytuacji wypowiadał się m.in. Sąd Najwyższy. I tak, w orzeczeniu z 26 maja 1936 r., sygn. akt C II 331/36 (Zb.Urz. z 1937 r. Nr 1, poz. 39) SN uznał, że majątek spółki z o.o. - ujawniony dopiero po zakończeniu postępowania likwidacyjnego i po wykreśleniu spółki z rejestru handlowego, a nieobjęty likwidacją - należy do wspólników.
Jednak w nowszym orzecznictwie (uchwała z 24 stycznia 2007 r., sygn. akt III CZP 143/06), Sąd Najwyższy nie zgodził się z tym stanowiskiem i uznał, że nie ma ono oparcia w ustawie, gdyż zarówno kodeks handlowy (obowiązujący w dacie wydania orzeczenia z 1936 r.) jak i obowiązujący obecnie kodeks spółek handlowych nie przewidują przejścia ex lege w takiej sytuacji wprost majątku spółki na rzecz jej wspólników. Tym bardziej nie jest tu możliwe przejście pochodne. Poza tym przyjęcie poglądu, iż nieobjęty postępowaniem likwidacyjnym majątek przechodzi bezpośrednio na byłych wspólników mogłoby prowadzić do nadużyć przez zatajanie w tym postępowaniu majątku i działanie w ten sposób na szkodę wierzycieli.
Zdaniem Sądu Najwyższego, taka sytuacja nie jest uregulowana w obowiązujących przepisach, co uzasadnia poszukiwanie jej rozwiązania w drodze zastosowania analogii. Jak zatem orzekł SN, „nieobjęcie części majątku spółki postępowaniem likwidacyjnym oznacza, że formalne jego zakończenie było przedwczesne i wymaga kontynuacji przez ponowne powołanie likwidatora. Podstawę prawną dla takiej decyzji sądu rejestrowego jest stosowany w drodze analogii art. 170 k.s.h., przewidujący możliwość wszczęcia postępowania wobec spółki z ograniczona odpowiedzialnością w organizacji. Należy przyjąć, że skoro ustawa dopuszcza prowadzenie postępowania likwidacyjnego i wobec takiej spółki w organizacji, a więc wobec tworu prawnego, który nie zdołał uzyskać osobowości prawnej, to możliwe jest również wszczęcie takiego postępowania w celu dokończenia likwidacji majątku spółki zarejestrowanej, pozostałego po formalnie zakończonym postępowaniu likwidacyjnym i wykreśleniu jej z rejestru, mimo że w trakcie likwidacji pominięto część majątku tej spółki”. Dlatego - według SN - „jeżeli po wykreśleniu z rejestru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się, że pozostała po niej część majątku nieobjęta likwidacją, dopuszczalne jest ustanowienie likwidatora w celu dokończenia likwidacji”.
Reasumując, według stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale z 24 stycznia 2007 r., jeżeli po wykreśleniu z rejestru spółki z o.o. okaże się, że pozostała po niej część majątku nieobjęta likwidacją, dopuszczalne jest ustanowienie likwidatora w celu dokończenia likwidacji. Należy jednak pamiętać, że stanowisko to nie spotkało się z powszechną akceptacją przedstawicieli nauki.
Paweł Mazur
Podstawa prawna:
• uchwała Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2007 r., sygn. akt III CZP 143/06, OSNC 2007/11/166, Biul.SN 2007/1/13, OSP 2008/7-8/74.
• art. 170 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.).