Do zasadniczych uprawnień wspólników spółki z o.o. należy prawo do uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników oraz prawo głosu realizowane w trakcie obrad na takim zgromadzeniu. Uprawnienia te nie muszą być jednak realizowane przez wspólników osobiście. Mogą oni ustanawiać dla siebie w tym zakresie pełnomocników. Ustanowiony pełnomocnik w imieniu wspólnika wykonuje czynności związane z udziałem w zgromadzeniu wspólników ze skutkami dla swego mocodawcy (wspólnika spółki). Pełnomocnictwo do udziału w zgromadzeniu wspólników powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności i dołączone do księgi protokołów. Kwestie prawa do uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników reguluje art. 243 i 244 k.s.h.), które stanowią:
Artykuł 243. § 1. Jeżeli ustawa lub umowa spółki nie zawierają ograniczeń, wspólnicy mogą uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników oraz wykonywać prawo głosu przez pełnomocników.
§ 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności i dołączone do księgi protokołów.
§ 3. Członek zarządu i pracownik spółki nie mogą być pełnomocnikami na zgromadzeniu wspólników.
§ 4. Przepisy o wykonywaniu prawa głosu przez pełnomocnika stosuje się do wykonywania prawa głosu przez innego przedstawiciela.
Artykuł 244. Wspólnik nie może ani osobiście, ani przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką.
Pełnomocnikiem wspólnika na zgromadzeniu wspólników może zostać każda osoba spełniająca wymagania wskazane w art. 95 i nast. kodeksu cywilnego. W szczególności pełnomocnikiem wspólnika może zostać ustanowiony także inny wspólnik tej spółki. Ograniczenia podmiotowe w tym zakresie mogą wynikać bądź z postanowień samej umowy spółki, bądź z ustawy (art. 243 § 3, art. 244 k.s.h.). Jeżeli wyłączenie prawa wspólników do działania przez pełnomocników wynika z umowy spółki, odpowiednio prawo do udziału wspólnika na zgromadzeniu wspólników ma charakter wyłącznie osobisty. Z kolei jeżeli umowa spółki zawiera tylko ograniczenia w tym zakresie, potencjalny pełnomocnik wspólnika musi dysponować cechami i kwalifikacjami wskazanymi w umowie spółki.
Wyłączenie prawa wspólnika do udziału w zgromadzeniu wspólników przez pełnomocnika może wynikać także z ustawy (art. 243 § 3 i art. 244 k.s.h.). Zgodnie z wyłączeniem ustawowym, pełnomocnikiem wspólnika na zgromadzeniu wspólników nie może być członek zarządu lub pracownik tej spółki (art. 243 § 3 k.s.h.). Zakaz ten uzasadniany jest m.in. obawą co do potencjalnego konfliktu interesów osób piastujących stanowiska w zarządzie spółki z interesami wspólników, czy też z interesami samej spółki.
Odnosząc się zaś w szczególności do zakazu ustanawiania pełnomocnikiem osoby będącej pracownikiem spółki, fundamentalne znaczenie ma tutaj zależność pracownika od członka zarządu, co także prowadzi do konfliktu interesów. Rozwiązanie takie ma na celu zapobieganie powstawaniu sytuacji, w których członek zarządu lub pracownik spółki, realizując prawo głosu jako pełnomocnik wspólnika, głosowałby nad sprawami bezpośrednio go dotyczącymi, np. przyznaniem wynagrodzenia, udzieleniem absolutorium itp.
Wyłączenie ustawowe z art. 244 k.s.h. dotyczy zarówno zakazu działania przez pełnomocnika na zgromadzeniu wspólników, jak i udziału w zgromadzeniu przez wspólnika osobiście. Zgodnie z tym przepisem wspólnik nie może bowiem osobiście ani też przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu. Dotyczy to m.in. udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązań wobec spółki oraz sporu między nim a spółką.
PRZYKŁADY
1.
W umowie „GADEX” Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku zawarto ograniczenia podmiotowe w zakresie uprawnień wspólników tej spółki do realizacji uprawnienia do udziału w zgromadzeniu wspólników za pośrednictwem pełnomocników. Wskazano, że pełnomocnikiem wspólnika na zgromadzeniu wspólników może być inny wspólnik tej spółki albo też osoba niebędąca jej wspólnikiem, pod warunkiem że posiada wykształcenie wyższe prawnicze.
Jan B., będący wspólnikiem przedmiotowej spółki, ustanowił dla siebie pełnomocnika do udziału w zgromadzeniu wspólników w osobie swojego syna Karola B. prowadzącego kancelarię radcowską. Karol B. nie jest radcą prawnym „GADEX” Sp. z o.o., jak również nie zasiada w jej zarządzie. Jan B. skutecznie ustanowił dla siebie pełnomocnika w osobie Karola B. Spełnia on bowiem wszystkie cechy i kwalifikacje przewidziane w umowie spółki dla potencjalnego pełnomocnika.
2.
W umowie „GADEX” Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku nie zawarto żadnych ograniczeń podmiotowych w zakresie uprawnień wspólników tej spółki do realizacji uprawnienia do udziału w zgromadzeniu wspólników przez pełnomocników.
Jan B., będący wspólnikiem tej spółki, ustanowił dla siebie pełnomocnika w osobie kolegi Jerzego S. do udziału w zgromadzeniu wspólników, który także jest wspólnikiem tej spółki.
Jeżeli założymy, że Jerzy S. nie jest pracownikiem „GADEX” Sp. z o.o., jak również nie zasiada w jej zarządzie, to może on być pełnomocnikiem Jana B. na zgromadzeniu wspólników i głosować w jego imieniu i na jego rzecz. W przeciwnym razie, tj. jeżeli Jerzy S. jest pracownikiem spółki i jednocześnie jej wspólnikiem, może on brać udział w zgromadzeniu wspólników wyłącznie we własnym imieniu. Nie może natomiast być pełnomocnikiem Jana B. Zachodziłoby wówczas wyłączenie ustawowe przewidziane w art. 243 § 3 k.s.h. Czynności podejmowane przez Jerzego S. w imieniu i na rzecz Jana B. na zgromadzeniu wspólników byłyby wówczas nieważne.
3.
W umowie „GADEX” Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku nie zawarto żadnych ograniczeń podmiotowych w zakresie uprawnień wspólników tej spółki do realizacji uprawnienia do udziału w zgromadzeniu wspólników przez pełnomocników.
Jan B., będący wspólnikiem tej spółki, ustanowił dla siebie pełnomocnika w osobie kolegi Jerzego S. do udziału w zgromadzeniu wspólników. Jerzy S. jest także wspólnikiem tej spółki. Jerzy S. nie jest członkiem zarządu ani pracownikiem spółki. Przedmiotem obrad zgromadzenia wspólników ma być m.in. sprawa odpowiedzialności Jana B. wobec spółki za czynności X. Jerzy S., jako pełnomocnik Jana B., nie będzie mieć prawa głosu przy podejmowaniu uchwały w tym przedmiocie. Wynika to z tego, że zgodnie z art. 244 k.s.h. prawa głosu nie posiadałby także sam mocodawca, czyli Jan B.
Należy zatem pamiętać, że nie istnieje prawny obowiązek osobistej obecności wspólnika na zgromadzeniu wspólników. Wspólnik może więc ustanowić pełnomocnika, który w jego imieniu i na jego rzecz będzie wykonywał czynności związane z udziałem w zgromadzeniu wspólników. Skuteczne ustanowienie pełnomocnika musi być jednak zgodne z ewentualnymi ograniczeniami i wyłączeniami zawartymi w umowie spółki, jak również z wyłączeniami ustawowymi. Uprawnienie wspólnika do udziału w zgromadzeniu wspólników oznacza prawo do samego uczestnictwa i prawo głosu przy podejmowaniu uchwał. Wspólnikom przysługują oba te uprawnienia. W pewnych okolicznościach, wskazanych w art. 244 k.s.h., pomimo prawa uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników, czy to osobiście, czy też przez pełnomocnika, wspólnik nie będzie mógł realizować swego prawa głosu.
Reasumując, wspólnicy spółki z o.o. mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników, jak również wykonywać prawo głosu przez swoich pełnomocników. Jednak z uwagi na wyłączenie ustawowe pełnomocnikiem wspólnika na zgromadzeniu wspólników nie może być osoba będąca członkiem zarządu lub pracownikiem tej spółki. Wspólnik spółki, o której mowa w pytaniu, może zatem brać udział w zgromadzeniu wspólników we własnym imieniu, natomiast z uwagi na to, że jest on jednocześnie pracownikiem w tej spółce, nie może być pełnomocnikiem innego wspólnika na zgromadzeniu wspólników.
Emilia Bartkowiak
aplikantka radcowska
Podstawa prawna:
• art. 243 i art. 244 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.),
• art. 95-109 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.).