- Tak. Jest to możliwe, jeżeli zostaną zachowane warunki i terminy określone przepisami prawa. Niemniej trzeba liczyć się z zastosowaniem takiego rozwiązania przez wierzyciela.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika może uzyskać zajęcie tych praw służących wspólnikowi z tytułu udziału w spółce, którymi wspólnikowi wolno rozporządzać. Istotne jest przy tym, by wierzyciel na podstawie tytułu egzekucyjnego uzyskał zajęcie roszczeń służących wspólnikowi w przypadku jego wystąpienia lub rozwiązania spółki. I jeśli taki tytuł ma, a w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z ruchomości wspólnika, to wierzyciel ów może wypowiedzieć umowę spółki. Musi jednak pamiętać, że powinno to nastąpić na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Może tak postąpić nawet wtedy, kiedy umowa spółki była zawarta na czas oznaczony. W sytuacji, gdy umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może skorzystać z terminu umownego. Wypowiedzenie złożone po upływie przewidzianego terminu jest bezskuteczne. W takiej sytuacji wierzyciel może złożyć drugie wypowiedzenie, oczywiście z zachowaniem terminu ustawowego.
Wspólnicy nie mogą w umowie spółki ograniczyć prawa wierzyciela do złożenia tego rodzaju wypowiedzenia. A jeśli nawet wprowadzą postanowienia przewidujące ograniczenia czy dodatkowe warunki, to będą one z mocy prawa nieważne. Jest to więc uprawnienie wierzyciela przysługujące mu niezależnie od zapisów umowy spółki.
Czy kiedy wierzyciel zdecyduje się na wypowiedzenie umowy spółki, ta będzie mogła istnieć nadal?
- Wypowiedzenie umowy przez wierzyciela i odejście jednego ze wspólników dla spółki jawnej może oznaczać jej rozwiązanie i likwidację. Wynika to wprost z postanowień art. 58 k.s.h., w którym wymieniono przyczyny rozwiązania spółki jawnej. Jednak pomimo wypowiedzenia złożonego przez wierzyciela może ona nadal istnieć, jeśli tak przewidują postanowienia umowy spółki albo pozostający w niej wspólnicy tak ustalą. Uzgodnienia w tej sprawie powinny nastąpić przed upływem terminu wypowiedzenia. W razie zaś przekroczenia go, wierzyciel będzie mógł skutecznie domagać się przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w celu rozwiązania spółki.
W jaki sposób powinno wyglądać złożenie wypowiedzenia? Czy można je wycofać?
- Wypowiedzenie jest oświadczeniem woli, które powinno być sporządzone na piśmie i doręczone wszystkim wspólnikom (także temu, który jest dłużnikiem) lub wspólnikowi uprawnionemu do reprezentacji spółki. Takie wypowiedzenie zaczyna wywierać skutki prawne dopiero z chwilą, gdy dotrze do wszystkich adresatów w sposób pozwalający im na zapoznanie się z jego treścią. W związku z tym należy zadbać o dowody doręczenia wypowiedzenia. Dlatego warto wysłać je listami poleconymi.
Wierzyciel może wycofać wypowiedzenie. Najlepiej jest, gdy odwołanie wypowiedzenia dotrze do wspólników wcześniej lub jednocześnie z samym wypowiedzeniem. Jeśli jednak wypowiedzenie już zostało doręczone, odwołanie go też jest dopuszczalne. W takiej sytuacji będzie skuteczne, pod warunkiem że wszyscy wspólnicy wyrażą na to zgodę.
Jak wierzyciel może zaspokoić swoje roszczenia, gdy dojdzie do skutecznego wypowiedzenia umowy spółki?
- Dzięki wypowiedzeniu umowy spółki jawnej wspólnik występuje ze spółki, a jego wierzyciel osobisty uzyskuje możliwość rozszerzenia egzekucji na uprawnienia i roszczenia przysługujące takiemu wspólnikowi wobec spółki. Zajęciu podlega więc prawo do udziału w zysku, do wypłaty odsetek od udziału kapitałowego oraz prawo do udziału likwidacyjnego wspólnika w majątku spółki. Należy przy tym zaznaczyć, że dopóki wspólnik pozostaje w spółce, nie można prowadzić egzekucji z tych jego praw. Jeśli więc wierzyciel wypowie umowę, spółka będzie musiała rozliczyć się z odchodzącym wspólnikiem, ustalając wysokość przysługującego mu udziału. Jako dzień bilansowy powinna przyjąć ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia. Udział nie będzie wypłacony wspólnikowi, lecz jego wierzycielowi. Oczywiście tylko do wysokości istniejącej wierzytelności.
Czy można zneutralizować wypowiedzenie złożone przez wierzyciela przez spłacenie go przez innego wspólnika?
- Należy przyjąć, że wypowiedzenie umowy spółki staje się bezskuteczne, jeżeli przed upływem terminu wypowiedzenia należność wierzyciela wobec wspólnika zostanie zapłacona. W takim przypadku dług przestaje istnieć, a tym samym znikną przesłanki wypowiedzenia umowy. Należność może spłacić osoba trzecia, także inny wspólnik. Do uzgodnienia między wspólnikiem-dłużnikiem a wspólnikiem spłacającym jego dług pozostaną kwestie wzajemnych rozliczeń.
PIOTR TUROWICZ
ekspert z Kancelarii Garrigues Polska
Not. MB
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 58, art. 61 art. 62, art. 64 i 65 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).
• Art. 61 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).