Przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną sprowadza się do zmiany jej formy prawnej. Nie można go utożsamiać z rozwiązaniem i likwidacją dotychczasowej spółki i utworzeniem w jej miejsce zupełnie nowej spółki akcyjnej. Zarówno przed, jak i po przekształceniu mamy do czynienia z tym samym podmiotem, który zmienia jedynie swoją formę prawną. Zgodnie z treścią art. 553 k.s.h. spółce przekształconej przysługują wszelkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. W ten sposób w przepisach wyraźnie przyjęto tzw. zasadę kontynuacji. Z tego wynika między innymi, że z mocy prawa majątek przekształcanej spółki z o.o. staje się z dniem przekształcenia majątkiem spółki przekształconej (akcyjnej). Nie ma też potrzeby zawierania aneksów do umów zawartych przez spółkę przekształconą. Nie jest wymagane uzyskanie zgody kontrahentów na zmianę strony umów z nimi zawartych. Jeśli toczą się jakieś sprawy w sądzie, nie następuje zmiana stron procesu. Co więcej, orzeczenia wydane w sprawach przekształconej spółki z o.o. są skuteczne wobec spółki akcyjnej. Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce z o.o. przed jej przekształceniem (chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu koncesji albo ulgi stanowi inaczej). Poza tym zasada kontynuacji oznacza, że wspólnicy przekształcanej spółki z o.o. stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki akcyjnej.
Czy wspólnicy mogą domagać się wynagrodzenia za utratę swoich praw w związku z przekształceniem spółki z o.o. w spółkę akcyjną?
Tak. Prawa i obowiązki wspólnika spółki przekształcanej, które nie są zgodne z przepisami o spółce przekształconej, wygasają z mocy prawa z dniem przekształcenia. Wspólnik, którego prawa w ten sposób wygasają, ma wobec spółki przekształconej roszczenie o uzyskanie stosownego wynagrodzenia. Wynagrodzenie to powinno być wypłacone nie później niż w terminie roku od dnia przekształcenia, jednak uprawniony do niego i spółka mogą postanowić inaczej.
Jak wygląda sytuacja wspólników, którzy mają wobec spółki dodatkowe obowiązki? Czy muszą oni w jakiś sposób zrekompensować spółce utracone korzyści?
Wspólnik, który był zobowiązany wobec spółki przekształcanej do powtarzających się świadczeń niepieniężnych, może się zwolnić od tego obowiązku wobec spółki przekształconej za zapłatą stosownego wynagrodzenia. Ta zapłata powinna nastąpić równocześnie ze złożeniem oświadczenia o zwolnieniu się z obowiązku świadczenia na rzecz spółki. Zobowiązanie do świadczenia wygaśnie w momencie, gdy wspólnik ureguluje należność. Dopuszczalne jest jednak, aby wspólnik za zgodą spółki miał możliwość zapłacenia wynagrodzenia w późniejszym terminie. Takie rozwiązanie jest możliwe tylko w przypadku złożenia wyraźnego oświadczenia przez spółkę. Wprawdzie spółka nie może odmówić przyjęcia zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia i w ten sposób doprowadzić do tego, że wspólnik nie zostanie zwolniony z obowiązku świadczeń niepieniężnych, ale także wspólnik nie może zwolnić się z tego obowiązku, nie płacąc żadnego wynagrodzenia spółce, czy też informując spółkę, iż zapłata nastąpi w późniejszym terminie. Ta ostatnia sytuacja mogłaby zaistnieć jedynie wówczas, gdyby istniała pozytywna regulacja w tym zakresie. Mogłoby jednak wówczas dojść do naruszenia interesów spółki przekształconej, co dodatkowo przemawia za przyjęciem, że oświadczenie o zwolnieniu i zapłata wynagrodzenia powinny nastąpić jednocześnie.
Kto powinien sporządzić plan przekształcenia spółki z o.o. w spółkę akcyjną? Co powinno znaleźć się w jego treści?
W spółce z o.o. plan przekształcenia przygotowuje jej zarząd. Jeśli chodzi o jego formę, to przyjmuje się różne rozwiązania, w zależności od składu osobowego tej spółki. Gdy spółka ma co najmniej dwóch wspólników, plan musi być sporządzony w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jeśli spółka jest jednoosobowa, konieczna jest forma aktu notarialnego.
Plan przekształcenia powinien zawierać co najmniej ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia, określenie wartości akcji wspólników, zgodnie ze sprawozdaniem finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia.
Sprawozdanie finansowe dla celów przekształcenia powinno być sporządzone przy zastosowaniu takich samych metod i w takim samym układzie jak ostatnie roczne sprawozdanie finansowe.
Kiedy i w jaki sposób należy zawiadomić wspólników o zamiarze przekształcenia. Czy do zawiadomienia należy dołączyć plan przekształcenia?
Po pozytywnej weryfikacji planu przekształcenia przez biegłego rewidenta spółka zawiadamia wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu. Musi to zrobić dwukrotnie, w odstępach nie krótszych niż dwa tygodnie i nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia tej uchwały. Wspólnicy spółki z o.o. muszą być zawiadomieni w taki sam sposób, jak zawiadamiani są o zgromadzeniu wspólników.
W związku z tym należy ich zawiadomić za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wysłanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem zgromadzenia wspólników, lub pocztą elektroniczną, jeżeli wcześniej wspólnik wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane. W zaproszeniu należy oznaczyć dzień, godzinę i miejsce zgromadzenia wspólników oraz szczegółowy porządek obrad.
Zawiadomienie powinno też zawierać istotne elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta. Ważne jest, by wskazano w nim miejsce i termin, w którym wspólnicy przekształcanej spółki z o.o. mogą się zapoznać z pełną treścią planu i wymaganych załączników, a także opinią biegłego rewidenta. Termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem powzięcia uchwały o przekształceniu. Trzeba też pamiętać, że do zawiadomienia o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu spółki muszą być dołączone projekt tej uchwały oraz projekt statutu spółki przekształconej.
Czy wyrażenie zgody na brzmienie statutu spółki powstającej na skutek przekształcenia jest wystarczające, czy też potrzebne jest dodatkowe podpisanie tego dokumentu?
Przyjmuje się, że zgoda na brzmienie statutu spółki przekształconej nie może być utożsamiana z podpisaniem tego dokumentu. Ten warunek musi być spełniony odrębnie. Do podpisania statutu może dojść dopiero po złożeniu oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej. Jedynie w wyjątkowej sytuacji, tzn. wtedy, gdy wszyscy wspólnicy spółki przekształcanej, wraz z podjęciem uchwały przekształceniowej, składają oświadczenia o uczestniczeniu w spółce przekształconej, nie jest potrzebne odrębne podpisywanie statutu tej spółki.
Czy udziałowiec spółki z o.o. staje się automatycznie akcjonariuszem spółki akcyjnej powstałej w wyniku przekształcenia?
Uczestnictwo w spółce przekształconej nie jest obowiązkowe. W każdym razie tego prawa nie nabywa się automatycznie. Nie można wykluczyć, że jakiś wspólnik nie będzie z różnych względów zainteresowany udziałem w przekształconej spółce w charakterze akcjonariusza. Pozostali wspólnicy nie mogą w żaden sposób zmusić go do tego. Także żaden przepis nie przewiduje takiego obowiązku. W związku z tym po powzięciu uchwały o przekształceniu spółka wzywa wspólników do złożenia w ciągu miesiąca od dnia powzięcia uchwały oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej. Tych wezwań nie wysyła się jedynie do tych wspólników, którzy już w dniu powzięcia uchwały złożyli oświadczenie o uczestnictwie w spółce przekształconej.
Spółka wzywa do składania tego oświadczenia wspólników nieobecnych na posiedzeniu, na którym podjęto uchwałę o przekształceniu spółki. Wezwanie jest też kierowane do wspólników obecnych na tym posiedzeniu, którzy na nim lub bezpośrednio po jego zakończeniu nie złożyli oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej. Oprócz tego jest ono wysyłane do osób obecnych na tym posiedzeniu, które w dniu powzięcia uchwały złożyły oświadczenie w spółce przekształconej, ale nie dotarło ono do spółki przed wysłaniem wezwań do złożenia oświadczenia. Dla ważności oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej wymagane jest zachowanie formy pisemnej.
Oświadczenie muszą złożyć wszyscy chętni wspólnicy. Dotyczy to też tych, którzy głosowali za uchwałą. Samo bowiem opowiedzenie się za uchwałą o przekształceniu nie jest traktowane jako wyrażenie chęci uczestnictwa w spółce przekształconej. Także wspólnicy, którzy głosowali przeciwko uchwale, mogą złożyć oświadczenie o uczestnictwie w spółce przekształconej.
Czy przy rejestracji przekształconej spółki z o.o. sąd bada wartość bilansową jej majątku?
Nie ulega wątpliwości, że sąd rejestrowy powinien zbadać zgodność postępowania przekształceniowego z przepisami. Polega to przede wszystkim na sprawdzeniu, czy w toku tego postępowania odbyły się wszystkie nakazane przez prawo czynności i czy były one przeprowadzone w wymaganych przez prawo terminach. Sąd rejestrowy nie zajmuje się badaniem, czy prawidłowo została ustalona wartość bilansowa majątku spółki z o.o. przekształcanej w spółkę akcyjną. Taki obowiązek mają biegli rewidenci. Sąd nie bada też celowości przekształcenia spółki ani wszelkich aspektów ekonomicznych związanych z tym
KRZYSZTOF BRAMORSKI
radca prawny i partner zarządzający Kancelarią BSO Prawo & Podatki, specjalizujący się w prawie handlowym i podatkowym
przekształceniem.
Rozmawiała MONIKA BURZYŃSKA
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 551-570, art. 577-580 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).