Cudzoziemcem jest osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego (art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Z kolei wykonywanie pracy przez cudzoziemca oznacza:
• jego zatrudnienie (na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy o pracę nakładczą),
• wykonywanie innej pracy zarobkowej (np. na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia, o dzieło),
• pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców lub są spółkami kapitałowymi w organizacji.
Za wykonywanie pracy przez cudzoziemca nie uważa się natomiast czynności noszących pewne cechy wykonywania pracy, ale realizowanych w sposób incydentalny, krótkotrwały, w czyimś zastępstwie oraz niemających zarobkowego charakteru (wyrok WSA w Poznaniu z 22 lipca 2007 r., III SA/Po 1/09).
Podmiotem powierzającym wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest jednostka organizacyjna (choćby nie posiadała osobowości prawnej) lub osoba fizyczna, która na podstawie umowy lub innego stosunku prawnego powierza mu pracę.
WAŻNE!
Cudzoziemcy mogą być zatrudniani nie tylko na podstawie stosunku pracy, ale również na umowy cywilnoprawne (np. umowę o dzieło, zlecenia, umowę agencyjną czy kontrakt menedżerski).
Kto nie musi mieć zezwolenia na pracę
Podejmowanie pracy na zasadach obowiązujących polskich obywateli dotyczy cudzoziemców będących obywatelami państw Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), które nie są członkami UE, oraz m.in. uchodźców, osób mających: zgodę na pobyt tolerowany, zezwolenie na osiedlenie się w Polsce itp. Prawo do zatrudnienia w Polsce bez zezwolenia mają także obywatele państwa niebędącego stroną umowy o EOG, ale które może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi. Przykładem takiego państwa jest Szwajcaria. Uprawnienie do wykonywania pracy bez konieczności uzyskiwania zezwolenia dotyczy także osób, które uzyskały ochronę na terytorium Polski. Takimi cudzoziemcami, zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, są osoby, którym:
• nadano status uchodźcy,
• udzielono ochrony uzupełniającej,
• udzielono azylu,
• udzielono zgody na pobyt tolerowany,
• udzielono ochrony czasowej.
Taka osoba powinna legitymować się kartą pobytu wydawaną na podstawie ww. przepisów. Wskazani cudzoziemcy - z wyjątkiem osób, którym udzielono azylu - korzystający z ochrony na terytorium RP mają prawo do podejmowania zatrudnienia bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę.
Prawo do zatrudnienia na zasadach określonych dla Polaków mają również osoby będące dla cudzoziemca - obywatela kraju UE, EOG lub państwa niebędącego członkiem UE lub EOG korzystającego ze swobody przepływu osób:
• członkiem rodziny (osobą pozostającą w związku małżeńskim uznawanym przez prawo polskie lub jego zstępnym - dzieckiem, w tym dzieckiem przysposobionym, wnukiem itp.),
• zstępnym małżonka tego cudzoziemca, w wieku do 21 lat lub pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka lub
• wstępnym tego cudzoziemca lub jego małżonka, pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka.
Prawo do podejmowania zatrudnienia bez zezwolenia w Polsce ma także cudzoziemiec niebędący obywatelem państwa UE lub EOG, który był członkiem rodziny obywatela państwa UE lub EOG i zachował prawo pobytu w przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa, śmierci lub wyjazdu z Polski obywatela UE lub EOG (art. 87 ust. 1 pkt 11 ustawy o promocji zatrudnienia...).
Oprócz obywateli państw UE i EOG, uchodźców i cudzoziemców, którym udzielono ochrony na terytorium RP, zezwolenia na pracę nie muszą mieć m.in. osoby posiadające ważną Kartę Polaka, a także osoby, w stosunku do których umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia. Przykładem takich osób mogą być pracownicy naukowi i dydaktyczni uczelni oraz szkół wyższych, a także jednostek badawczo-rozwojowych.
Karta Polaka może być przyznana osobie posiadającej obywatelstwo Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Białorusi, Republiki Estońskiej, Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej, Republiki Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy lub Republiki Uzbekistanu albo posiadającej w jednym z tych państw status bezpaństwowca (art. 2 ust. 2 ustawy o Karcie Polaka).
PRZYKŁAD
Firma zamierza zawrzeć umowę zlecenia z obywatelem Białorusi, mającym Kartę Polaka. Będzie on świadczył pracę w jej przedsiębiorstwie w Białymstoku. Wykonywanie przez cudzoziemca pracy zarobkowej na podstawie umów cywilnoprawnych (np. agencyjnej, zlecenia, o dzieło) wymaga zezwolenia na pracę. W sytuacji gdy zleceniobiorca ma ważną Kartę Polaka, zezwolenie nie jest jednak potrzebne. Dokument ten potwierdza przynależność do Narodu Polskiego.
Cudzoziemiec jest również uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski bez zezwolenia, jeżeli posiada w Polsce zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 63a ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (okoliczność ta dotyczy podejmowania pracy w zawodzie, który wymaga wysokich kwalifikacji).
Sytuacje, gdy zezwolenie na pracę nie jest potrzebne, są także przewidziane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20 lipca 2011 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Więcej w Monitorze Prawa Pracy i Ubezpieczeń - Zamów prenumeratę >>