Praca w warunkach mikroklimatu zimnego i gorącego nakłada na pracodawcę obowiązek dokonywania pomiarów czynników szkodliwych występujących w miejscu pracy.
Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jednym z nich jest zapewnienie odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego odstąpienie przez pracodawcę od wykonania obowiązku zapewnienia pracownikom odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy może być usprawiedliwione względami technologicznymi, ale nie jego sytuacją ekonomiczną (wyrok NSA w Białymstoku z 20 września 2001 r., sygn. akt SA/Bk 75/01, Pr. Pracy 2002/3/35). Wskazany wyrok oznacza, że pracodawca nie może zwolnić się z obowiązku zapewnienia odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy, powołując się na sytuację ekonomiczną (np. zbyt duże rachunki za ogrzewanie, zbyt wysoka cena oleju opałowego). Jedyne odstępstwo od tej zasady to względy technologiczne czy nieprzewidziane awarie.
Temperatura wewnątrz budynków biurowych
W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy, metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonywania nie niższą jednak niż 14°C. W pomieszczeniach pracy, w których wykonywana jest lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C. Na odczuwanie temperatury w pomieszczeniu pracy wpływ ma wiele czynników, takich jak:
1) odpowiednia wilgotność i wymiana powietrza,
2) prędkość przepływu strumienia powietrza,
3) promieniowanie optyczne.
W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności. Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być również zabezpieczone przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.
Polecamy: Firma w spadku - zarząd sukcesyjny
Zobacz: Temperatura w miejscu pracy
Sprawą prostą jest określenie minimalnej temperatury w pomieszczeniu pracy. Sprawa komplikuje się w odniesieniu do temperatury maksymalnej. Nie ma bowiem żadnego aktu prawnego, który by wprost określał najwyższą dopuszczalną temperaturę w pomieszczeniu pracy biurowej. Nieliczne regulacje w tym zakresie odnoszą się do prac wzbronionych młodocianym. Zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzania w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym zabronione jest wykonywanie przez młodocianych prac w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30°C, a wilgotność względna powietrza przekracza 65 proc..
Regulacje te można traktować pomocniczo, chociaż należy podkreślić, że nie jest to przepis odnoszący się do wszystkich pracowników.
Innym aktem prawnym, który odwołuje się do temperatury występującej w pomieszczeniach pracy jest rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Zgodnie z nim pracodawca ma obowiązek zapewnić napoje pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C. Wynika z tego, że ustawodawca dopuszcza pracę w pomieszczeniach pracy, w których wartość temperatury przekracza 28 st. C.
Mikroklimat zimny lub gorący
Mimo braku powszechnych uregulowań prawnych w tym zakresie trzeba również zwrócić uwagę na fakt, że zbyt niskie lub zbyt wysokie temperatury panujące w pomieszczeniach pracy powodować mogą, że pracownicy będą pracowali w warunkach mikroklimatu zimnego lub gorącego, a to oznacza pracę w warunkach szkodliwych. W tym przypadku pracodawca będzie również zobowiązany do przeprowadzenia badań i pomiarów mikroklimatu.
Sprawdzając czy praca wykonywana jest w mikroklimacie zimnym/gorącym, konieczne jest posłużenie się wskaźnikiem obciążenia termicznego WBGT. Jego wartość zależy od wydatku energetycznego związanego z pracą, prędkości przepływu powietrza, dostosowania się pracownika do określonych warunków cieplnych. Przykładowo, dla mikroklimatu gorącego wartości WBGT w ciągu 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy dla osób nie zaaklimatyzowanych w środowisku gorącym przy lekkich pracach nie mogą przekraczać 30oC. Należy jednak dodać, że wskaźnik WBGT nie jest równoznaczny z temperaturą mierzoną w stopniach Celsjusza. Uwzględnia on bowiem inne parametry, dlatego może służyć jako wartość przybliżona.
W pracy biurowej bardzo istotną rolę odgrywa komfort termiczny. Jak wskazują badania najlepsza temperatura w pomieszczeniach pracy siedzącej powinna wynosić w lecie ok. 20-24°C, a zimą - gdy cieplej się ubieramy 20-22°C. Jeżeli latem nie jest możliwe zapewnienie odpowiedniej temperatury, warto jest zainstalować odpowiednią klimatyzację lub wentylację mechaniczną (np. nawiewy). W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej należy zapewnić odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.
Jeżeli temperatura w pomieszczeniu pracy spadła poniżej dopuszczalnej wartości, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy (art. 210 k.p.) Zgodnie z tym przepisem, w sytuacji gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Zarówno praca w zbyt niskiej, jak i w zbyt wysokiej temperaturze może negatywnie wpłynąć na zdrowie pracownika. To z kolei przełożyć się może na liczne absencje chorobowe pracowników i konieczność wypłaty wynagrodzenia chorobowego. Dlatego w wielu stacjach, gdy temperatura rzeczywiście uniemożliwia wykonywanie pracy, powstrzymanie się od wykonywania pracy będzie uzasadnione.
Zobacz: Wysoka temperatura w mieszkaniu - jak można ją zwalczyć
Aleksandra Nowak
Podstawa prawna:
• § 4 pkt 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996r w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (DzU nr 60, poz. 279),
• rozporządzenie Ministra Pracy Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU nr 217, poz. 1833 z późn.zm.),
• rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (DzU nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).