Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Przez pojęcie „wynagrodzenie za pracę” Kodeks pracy rozumie również świadczenia wypłacane pracownikom za czas niewykonywania pracy, jeżeli przepisy stanowią, że za taki czas pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracodawca jest zatem w określonych przypadkach obciążony obowiązkiem wypłaty wynagrodzenia mimo braku faktycznego świadczenia pracy przez pracownika.
Kiedy pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika od pracy
Zwolnienia od pracy przysługują pracownikom m.in. w przypadku:
• wezwania do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony - na czas niezbędny w celu załatwienia sprawy będącej przedmiotem wezwania,
• wezwania przez organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sąd, prokuraturę, policję - na czas niezbędny do stawienia się,
• wezwania w celu wykonywania czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym - łącznie do 6 dni w ciągu roku kalendarzowego,
• wezwania w charakterze świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli lub w charakterze specjalisty,
• uczestniczenia przez pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej w działaniach ratowniczych i wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu - na czas niezbędny,
• uczestniczenia przez pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej w szkoleniu pożarniczym - w wymiarze nieprzekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego.
W powyższych sytuacjach pracodawca nie płaci za czas zwolnienia, chyba że taką możliwość przewidują przepisy wewnątrzzakładowe. Pracownik może jednak uzyskać rekompensatę za utracone w związku ze zwolnieniem wynagrodzenie od organu, który go wezwał - na podstawie wystawionego przez pracodawcę zaświadczenia o wysokości utraconych zarobków.
Ponadto pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący:
• 2 dni w razie:
- ślubu pracownika,
- urodzenia się jego dziecka,
- zgonu i pogrzebu małżonka pracownika,
- zgonu i pogrzebu dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy pracownika,
• 1 dzień w razie:
- ślubu dziecka pracownika,
- zgonu i pogrzebu siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka pracownika,
- zgonu i pogrzebu innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Pracodawca ma również obowiązek zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi oraz na czas niezbędny do przeprowadzenia zalecanych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich.
Zasady obliczania wynagrodzenia
We wskazanych wyżej przypadkach zwolnień od pracy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia. Oblicza się je stosując zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.
Oznacza to, że zastosowanie będą tu miały przepisy rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Przykład
W sierpniu 2010 r. pracownik zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy na pełny etat korzystał z jednego dnia tzw. urlopu okolicznościowego z tytułu ślubu syna. Jak ustalić wynagrodzenie za czas tego urlopu, jeżeli pensja pracownika składa się z płacy zasadniczej w stałej wysokości - 2500 zł oraz zmiennych premii miesięcznych, które wynosiły w lipcu 2010 r. - 750 zł, w czerwcu 2010 r. - 780 zł, w maju 2010 r. - 820 zł, oraz w miesiącu korzystania z urlopu okolicznościowego - 800 zł.
Pełny wymiar czasu pracy w sierpniu 2010 r. wynosił 176 godzin. Ustalając liczbę godzin faktycznie przepracowanych przez pracownika, miesięczny wymiar czasu pracy pomniejszamy o czas urlopu okolicznościowego (tj. w tym przypadku o 8 godzin).
Pracownik przepracował więc w tym miesiącu: 176 godz. - 8 godz. = 168 godz.
Po ustaleniu czasu pracy w miesiącu korzystania z urlopu okolicznościowego możemy przystąpić do obliczania wynagrodzenia za czas tego zwolnienia od pracy. Ustalamy wynagrodzenie za czas tego urlopu ze stałych składników pensji (stałe wynagrodzenie zasadnicze uwzględniamy w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu):
- miesięczną stawkę wynagrodzenia dzielimy przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu:
2500 zł : 176 godz. = 14,20 zł/godz.,
- następnie tak otrzymaną stawkę za 1 godzinę urlopu ze stałych składników wynagrodzenia mnożymy przez liczbę godzin urlopu:
14,20 zł/godz. x 8 godz. = 113,60 zł.
W przeciwieństwie do obliczeń wynagrodzenia za okres urlopu wypoczynkowego zmienne składniki uwzględniamy tylko z miesiąca, w którym miał miejsce urlop okolicznościowy, a nie z 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Nie mają więc tutaj żadnego znaczenia wahania zmiennych składników wynagrodzenia.
Do podstawy wymiaru wynagrodzenia za urlop okolicznościowy ze zmiennych składników wynagrodzenia należy przyjąć premię wypłaconą pracownikowi w miesiącu korzystania z tego urlopu, tj. w sierpniu 2010 r.
Obliczamy wynagrodzenie za urlop ze zmiennych składników wynagrodzenia:
- premię dzielimy przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych przez pracownika:
800 zł : 168 godz. = 4,76 zł,
- następnie tak otrzymaną stawkę za 1 godzinę urlopu ze zmiennych składników wynagrodzenia mnożymy przez liczbę godzin urlopu:
4,76 zł/godz. x 8 godz. = 38,08 zł.
- sumujemy wynagrodzenie za urlop ze stałych i zmiennych składników:
113,60 zł + 38,08 zł = 151,68 zł.
Otrzymana kwota to wynagrodzenie pracownika za dzień urlopu okolicznościowego.
Katarzyna Piecyk
Podstawa prawna:
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU nr 60, poz. 281 ze zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.),
• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 4 lipca 1990 r. w sprawie wysokości należności świadków i stron w postępowaniu sądowym (DzU nr 48, poz. 284 ze zm.),
• dekret z 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (DzU nr 49, poz. 445 ze zm.).