Od 24 stycznia 2009 r., tj. od dnia, kiedy weszły w życie przepisy nowelizujące art. 358 k.c., wynagrodzenie za pracę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej może być określane i wypłacane w walucie obcej. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej.
Przed dniem wejścia w życie wymienionego wyżej przepisu obowiązywała zasada walutowości, zgodnie z którą zobowiązania pieniężne na obszarze Polski mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim, a jedynie w wyjątkowych przypadkach określanych m.in. w ustawie z 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe (DzU nr 141, poz. 1178) wynagrodzenie mogło być wypłacane w walucie obcej.
Wprowadzone regulacje miały na celu zapewnienie większej swobody i elastyczności w kształtowaniu warunków wynagrodzenia za pracę przez strony stosunku pracy i zostały przygotowane w ramach „Pakietu na rzecz przedsiębiorczości”. Są one szczególnie korzystne dla pracodawców mających ekonomiczne powiązania z podmiotami zagranicznymi, będących eksporterami, oraz pracowników będących obcokrajowcami.
Stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego
Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej (art. 358 § 1 k.c.).
Zgodnie z art. 300 k.p. w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.
Należy wskazać, że zarówno Kodeks pracy, jak i inne przepisy prawa pracy nie regulują kwestii dotyczącej waluty, w jakiej ma być wypłacane wynagrodzenie. Artykuł 86 § 2 k.p. określa jedynie, że wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej, nie wskazuje jednak na rodzaj waluty. Również z przeprowadzonej analizy obowiązujących zasad prawa pracy nie wynika, że jakakolwiek z nich byłaby sprzeczna z zastosowaniem art. 358 k.c. do stosunków pracy.
Oznacza to, że nie ma obecnie przeszkód, aby pracodawca ustalił pracownikowi wynagrodzenie za pracę w obcej walucie oraz w takiej walucie je wypłacał. Należy podkreślić, że przy określaniu i wypłacaniu wynagrodzenia w walucie obcej nie będzie miało znaczenia miejsce wykonywania pracy oraz rodzaj zawartej umowy o pracę czy rodzaj łączącego strony stosunku pracy. Możliwość ustalenia i wypłacania wynagrodzenia w obcej walucie dotyczy również umów-zleceń i umów o dzieło.
Kurs wymiany
Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej (art. 358 § 2 k.c.). W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia, w którym zapłata jest dokonana.
WAŻNE!
Wartość waluty obcej określa się według kursu ogłaszanego przez NBP. Oznacza to, że nie jest możliwe ustalenie wynagrodzenia w walucie, której kurs nie jest ogłaszany przez NBP, czyli w walucie niewymienialnej.
Istnieje też możliwość, że strony stosunku pracy umówią się, iż wynagrodzenie będzie ustalone w umowie o pracę np. w euro, ale wypłacane - jako równowartość wynagrodzenia w euro - w złotych. W takim przypadku, jeżeli strony umowy o pracę nie umówią się inaczej, do ustalania kursu przeliczenia stosuje się wartość waluty według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia wymagalności roszczenia, czyli w dniu wypłaty.
Natomiast jeżeli wynagrodzenie ma być wypłacane w obcej walucie, to w umowie o pracę należy w sposób konkretny określić również oprócz ustalenia wynagrodzenia w obcej walucie obowiązek wypłaty wynagrodzenia w danej walucie.
Przykłady
Pracodawca ustalił z pracownikiem, że jego miesięczne wynagrodzenie będzie wynosiło 500 euro, ale będzie wypłacane w polskich złotych. Stosowne zapisy znalazły się również w umowie o pracę. Natomiast w umowie o pracę drugiego pracownika znalazł się zapis, że wynagrodzenie zasadnicze będzie wypłacane pracownikowi w pieniądzu polskim, a premia miesięczna będzie wypłacana w euro. Z uwagi na fakt, że w umowie pierwszego pracownika nie przewidziano sposobu ustalenia kursu euro na potrzeby wyliczenia wynagrodzenia, to wartość waluty obcej ustala się według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia, w którym następuje wypłata wynagrodzenia. W przypadku gdyby pracodawca nie wypłacił wynagrodzenia w terminie, pracownik może żądać jego wypłaty w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia, w którym zapłata jest dokonana.
***
Po uzgodnieniach z pracownikiem pracodawca w umowie o pracę ustalił jego wynagrodzenie w walucie obcej. Jednak po kilku miesiącach stwierdził, że jest to dla niego niekorzystne i chciałby znowu wypłacać wynagrodzenie w złotówkach. Może to zrobić w dwojaki sposób: albo zawierając z pracownikiem porozumienie zmieniające (jeżeli pracownik na tę zmianę wyraża zgodę), albo składając pracownikowi wypowiedzenie zmieniające warunki płacy na podstawie art. 42 k.p.
Mimo że ustalanie wynagrodzenia za pracę w walucie obcej jest prawnie dopuszczalne, może jednak stwarzać określone problemy dla pracodawców. Chodzi tutaj o kwestię, w jaki sposób ustalać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne czy zaliczki na podatek dochodowy od kwot ustalonych w obcej walucie.
Joanna Pysiewicz-Jężak
Podstawa prawna:
• art. 86 § 2, art. 300 Kodeksu pracy,
• art. 358 Kodeksu cywilnego,
• ustawa z 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo dewizowe (DzU nr 228, poz. 1506).