Nowelizacja wymienionego rozporządzenia weszła w życie 3 listopada br. i wprowadziła następujące modyfikacje:
• wykluczenie z podstawy wymiaru kwot wyrównania zarobków pracownika do wysokości minimalnego wynagrodzenia
W trakcie ustalania wynagrodzenia czy ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy bierzemy pod uwagę wszystkie składniki pensji podwładnego i innych świadczeń ze stosunku pracy, z wyjątkiem wymienionych w § 6 rozporządzenia urlopowego, czyli głównie należności:
- niezwiązanych ściśle z wykonywaną pracą i niestanowiących w związku z tym jej odpowiednika (np. nagrody, w tym jubileuszowe, odprawy emerytalne i rentowe, trzynaste pensje),
- gwarancyjnych za okresy nieświadczenia pracy (np. za czas gotowości do pracy, niezawionego przez zatrudnionego przestoju oraz choroby).
Opisywana nowelizacja wyłącza również z obliczeń wynagrodzenia urlopowego oraz ekwiwalentu za urlop kwoty wyrównania do poziomu minimalnej płacy. Przysługują one każdemu pracownikowi, który w ciągu miesiąca nie uzyskał przynajmniej minimalnej stawki w przeliczeniu na roboczogodzinę ze względu na terminy wypłat bądź rozkład czasu pracy (art. 7 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę).
• sprecyzowanie metody wliczania do podstawy wymiaru ekwiwalentu składników zmiennych za okresy nie dłuższe niż miesiąc
Chodzi w tym przypadku o składniki wynagrodzenia określone inaczej niż w stałej stawce miesięcznej bądź jednakowym procentem od stałej kwoty miesięcznej. Są to zatem np. tego typu premie czy dodatki do pensji, prowizje, stawki akordowe i godzinowe. Słowo „uzyskane” nowelizacja zastąpiła zwrotem „wypłacone”, eliminując rozbieżności interpretacyjne. Wielu specjalistów sformułowanie „uzyskane” tłumaczyło jako „uzyskanie prawa do”, co powodowało różne wyliczenia w zakładach pracy. Ponadto nowelizacja zmieniła w ten sam sposób § 16 ust. 2 rozporządzenia urlopowego odnoszący się do uzupełniania wynagrodzenia za niepełny przepracowany okres.
• wykluczenie z wynagrodzenia urlopowego świadczeń z FGŚP oraz stypendiów z FP wprowadzonych na podstawie ustawy antykryzysowej
Nawet w kilka miesięcy po zakończeniu przestoju ekonomicznego czy obniżenia wymiaru czasu pracy, wprowadzonych na podstawie ustawy antykryzysowej, pracownicy będą odczuwać skutki tych działań. Z ich wynagrodzenia urlopowego należy bowiem wykluczyć świadczenia z FGŚP czy stypendia należne w świetle tej ustawy za czas wspomnianego przestoju i ograniczenia wymiaru czasu pracy. Tym samym przy obliczaniu wynagrodzenia i ekwiwalentu za wypoczynek będzie uwzględniane wyłącznie wynagrodzenie wypłacone przez pracodawcę z jego środków, a pominięte świadczenia pochodzące z FGŚP lub z FP.
• uporządkowanie reguł dzielenia podstawy wymiaru ekwiwalentu
Współczynnik ekwiwalentu urlopowego to wskaźnik, przez jaki dzielimy podstawę wymiaru ekwiwalentu za urlop. W ten sposób uzyskujemy ekwiwalent za 1 dzień urlopu. Współczynnik ten odzwierciedla przeciętną liczbę dni roboczych w poszczególnych miesiącach roku kalendarzowego. W 2009 r. wynosi on 21,08, co wynika z § 19 ust. 2 rozporządzenia urlopowego.
Rozporządzenie urlopowe przed nowelizacją w § 18 pkt 1 nakazywało dzielić przez współczynnik, oszacowany zgodnie z § 19, podstawę wymiaru ekwiwalentu dla każdego pracownika. Odbywało się to ze szkodą dla zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, gdyż powodowało zaniżenie należnego im ekwiwalentu za wypoczynek. Dlatego Departament Prawa Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy zajął stanowisko (PP III/079-338/JR/04), że przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy należy przyjąć, że przeciętna liczba dni roboczych w miesiącu, czyli wartość współczynnika, powinna być ustalana proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy określonego w umowie o pracę. Również omawiana nowelizacja postanawia, że współczynnik ekwiwalentu jest proporcjonalny do wymiaru czasu pracy.
Rozporządzenie urlopowe przed nowelizacją nakazywało dzielić ekwiwalent za 1 dzień przez 8 godzin (§ 18 pkt 2). Taka regulacja prowadziła z kolei do nieuzasadnionego zaniżania ekwiwalentu za urlop osobom, dla których przepisy przewidują inną dobową normę czasu pracy. Chodzi np. o:
- niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym i znacznym - z normą dobową 7 godzin (art. 15 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych),
- niektórych zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej - z normami dobowymi 7 godzin 35 minut lub nawet 5 godzin (art. 32g ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej).
Nowelizacja uściśla, że ekwiwalent za 1 dzień dzielimy przez normę dobową czasu pracy obowiązującą danego pracownika.
Zakres i termin obowiązywania
Opisane zmiany dotyczą wszystkich pracowników i pracodawców z sektora prywatnego oraz ze sfery finansów publicznych, poza nauczycielami i nauczycielami akademickimi (którzy mają własne regulacje urlopowe).
Wyłączenie z podstawy wymiaru wynagrodzenia i ekwiwalentu urlopowego wyrównania do poziomu minimalnej pensji ma zastosowanie, gdy:
- urlop wypoczynkowy został rozpoczęty 3 listopada 2009 r. lub później,
- stosunek pracy został zakończony po 2 listopada 2009 r.
Pozostałe zmiany również wprowadzamy w podanych terminach. Modyfikacje wprowadzone w wyniku nowelizacji dotyczące liczenia ekwiwalentu za urlop można wdrożyć w życie także wówczas, gdy stosunek pracy rozwiązano przed 3 listopada br., a zaległy ekwiwalent jest wypłacany od 3 listopada br., ponieważ zmiany są korzystniejsze dla zatrudnionych.
• rozporządzenie z 8 października 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 174, poz. 1353),
• art. 7 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.),
• art. 15 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.),
• art. 32g ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (DzU z 2007 r. nr 14, poz. 89 ze zm.).
Renata Majewska
specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych