Przepisy dotyczące opodatkowania wspólników likwidowanych spółek kapitałowych mogą trafić do Trybunału Konstytucyjnego. Powód to nierówne obciążenia podatkiem wspólników. Daria Gąglewska, radca prawny z Kancelarii Prawnej w Gdańsku, przypomina, że zgodnie z konstytucją każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków.
- Trudno jednak mówić o równym traktowaniu wspólników w przypadku ponoszenia ciężarów fiskalnych w razie likwidacji spółki kapitałowej, gdy udziałowcy mają różną formę prawną i w spółce współdziałają ze sobą osoby fizyczne i prawne - mówi mecenas Gąglewska.
Podkreśla, że pozycja udziałowca w spółce, a potem jego ewentualne obciążenia podatkowe, nie mogą zależeć od tego, czy posiada on osobowość prawną. Obciążenia te powinny zależeć od wielkości udziałów.
Kosztowna likwidacja
- Jeśli nie zachodzą przesłanki do wszczęcia postępowania upadłościowego, likwidacja jest jedynym sposobem na rozwiązanie spółki kapitałowej - mówi Mateusz Serafiński, ekspert w Zespole Doradztwa Podatkowego Kancelarii Salans.
Na mocy przepisów ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.), w przypadku likwidacji spółki kapitałowej jej wspólnikom (akcjonariuszom) przysługuje roszczenie z tytułu tzw. kwoty likwidacyjnej, czyli majątku spółki, jaki ewentualnie pozostaje po zabezpieczeniu lub zaspokojeniu wierzycieli. Jak podkreśla nasz rozmówca, majątek otrzymany w związku z likwidacją jest dla wspólników przychodem z tytułu udziału w zyskach osób prawnych.
Przychód ten inaczej traktowany jest w ustawie z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm., dalej ustawa o CIT) i w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm., dalej ustawa o PIT).
- W przypadku zwrotu majątku wspólnikowi będącemu osobą prawną, zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT, do przychodów nie zalicza się majątku otrzymanego w związku z likwidacją spółki w części stanowiącej koszt jego nabycia bądź objęcia. Zatem w przypadku zwrotu majątku wspólnikowi będącemu osobą prawną istnieje możliwość pomniejszenia przychodu do opodatkowania - dodaje Mateusz Serafiński.
Niektórzy płacą więcej
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób fizycznych. Od przychodu uzyskanego z tytułu zwrotu majątku wspólnikowi będącemu osobą fizyczną, zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT, pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek. Opodatkowaniu podlega cały przychód uzyskany w związku z otrzymaniem majątku. Potwierdza to Michał Dragan, ekspert podatkowy z firmy Mazars & Guérard Audyt.
- W przypadku likwidacji spółki posiadającej osobowość prawną i podziału jej majątku likwidacyjnego ustawa nie zezwala wspólnikom będącym osobami fizycznymi na uwzględnienie przy ustalaniu podstawy opodatkowania kosztów poniesionych na nabycie lub objęcie udziałów likwidowanej spółki - twierdzi nasz rozmówca.
Dodaje, że przychód z majątku likwidowanej spółki jest na gruncie przepisów ustawy o PIT przychodem z kapitałów pieniężnych, a ten zgodnie z treścią art. 30a jest opodatkowany ryczałtową stawką 19 proc., bez uwzględnienia kosztów uzyskania przychodu.
- W praktyce oznacza to, że ustalając dochód z tytułu otrzymania majątku likwidowanej spółki kapitałowej, osoby fizyczne - inaczej niż osoby prawne - nie mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów kosztów poniesionych na objęcie lub nabycie udziałów lub akcji - tłumaczy dr Tomasz Nowak, prawnik z departamentu prawa podatkowego Kancelarii Grynhoff, Woźny i Wspólnicy.
Dodaje, że dochodem jest u nich wartość majątku otrzymanego w związku z tą likwidacją.
Zatem wspólnik będący osobą prawną zapłaci podatek na zasadach korzystniejszych niż wspólnik będący osobą fizyczną. Ten ostatni musi oddać fiskusowi znacznie więcej. Ma to znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy majątek likwidacyjny przypadający na każdego z udziałowców ma wartość wielokrotnie przekraczającą kwotę wydatków, które należało ponieść na objęcie udziałów (akcji). Zdaniem Darii Gąglewskiej takie rozwiązanie dyskryminuje wspólników spółek będących osobami fizycznymi.
Podatek może być niższy
Eksperci wskazują jednak pewne sposoby na to, by uniknąć negatywnych konsekwencji podatkowych likwidacji i zmniejszyć obciążenie wspólnika - osoby fizycznej.
Michał Dragan z firmy Mazars & Guérard Audyt uważa, że w przypadku likwidacji osoby prawnej wspólnik będący osobą fizyczną, chcąc zminimalizować obciążenia podatkowe, powinien zasięgnąć porady doradcy podatkowego i rozważyć uprzednie zbycie swoich udziałów.
Podobnie uważa Mateusz Serafiński z Kancelarii Salans.
- Aby jak najbardziej ograniczyć zobowiązania względem fiskusa wspólnika - osoby fizycznej - spółka, przed przeprowadzeniem likwidacji, może rozważyć dokonanie zakupu udziałów czy akcji należących do osób fizycznych w celu ich umorzenia - radzi ekspert.
Potwierdza to także Daria Gąglewska. W jej opinii osoby fizyczne, aby uniknąć podatku od całości przychodu, będą zbywać swoje udziały bądź akcje.
Z kolei zdaniem dr. Tomasza Nowaka możliwe jest też przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową, a następnie likwidacja spółki osobowej.
- Przekształcenie nie wywołuje konsekwencji podatkowych, zaś zwrot majątku stanowiącego wkład do spółki osobowej jest wolny od PIT - zaznacza nasz rozmówca.
Każde rozwiązanie oznacza jedno: na koniec trwania spółki udziałowiec będący osobą fizyczną musi sam zadbać o swoje interesy. Nie wynika to ze złych stosunków między wspólnikami, ale jest konsekwencją brzmienia przepisów. Z trudnego do wskazania powodu traktują one lepiej wspólnika będącego osobą prawną.
Jak rozliczają się udziałowcy likwidowanej spółki
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
EDYTA WERESZCZYŃSKA