Po 11 listopada, kolejne duże święta wolne od pracy za miesiąc z hakiem. Urlopy na ten czas są właśnie planowane, albo już zaklepane. A jeszcze rok temu w wielu firmach w Wigilię Bożego Narodzenia praca wrzała. Ale czy w tym roku wszystko odbędzie się zgodnie z nowym prawem? Państwowa Inspekcja Pracy rzuca na stół twarde ostrzeżenie, a złamanie przepisów dotyczących pracy w Wigilię to prosta droga do finansowej katastrofy dla pracodawcy. Kary mogą sięgnąć dziesiątek tysięcy złotych, a celem kontrolerów PIP może być w tym roku praca w Wigilię. Sprawdź, czy nie igrasz z ogniem, jeżeli i w tym roku masz na ten dzień zaplanowaną pracę dla swoich podwładnych, albo z roztargnienia zapomniałeś, że od tego roku Wigilia musi być wolna od pracy.
- Praca w Wigilię Świąt Bożego Narodzenia
- Wigilia 2025 - dzień święty czy roboczy?
- Kto może się byczyć (przynajmniej od pracy w firmie), a kto nie? Wyjątki od reguły
- Czerwona kartka od PIP i grzywny dla niepokornego pracodawcy
- A co, jeśli już trzeba pracować w Wigilię zgodnie z prawem? Jakie zasady obowiązują dla wyjątków?
- Zakaz pracy w handlu - regulacja szczegółowa
- Podsumowując: pomyśl, zanim dasz listę obecności do podpisu w Wigilię 2025
Praca w Wigilię Świąt Bożego Narodzenia
Grudzień to dla wielu przedsiębiorców czas wytężonej pracy. Kalendarz goni, zamówienia trzeba zrealizować, a klienci oczekują obsługi non-stop. W tym pędzie łatwo zapomnieć o jednym, kluczowym detalu – wyjątkowym statusie prawnym 24 grudnia, który został nadany w obecnym roku 2025 po raz pierwszy. Tymczasem Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) nie zapomina i wskazuje na konsekwencje, które mogą zmrozić krew w żyłach każdego menedżera, wydając w tym zakresie specjalny komunikat "wigilijny".
Wigilia 2025 - dzień święty czy roboczy?
Dla zdecydowanej większości Polaków Wigilia Bożego Narodzenia to dzień niemal magiczny, czas spotkań z rodziną i celebracji. Prawo pracy w dużej mierze podziela to odczucie - po raz pierwszy od bieżącego roku 2025. Mając na uwadze art. 1519 § 1 Kodeksu pracy, oraz ustawę o dniach wolnych od pracy, 24 grudnia jest co do zasady dniem wolnym od pracy dla pracowników zakładów pracy, w których ze względu na rodzaj działalności lub organizację pracy, praca w tym dniu nie jest konieczna. Mówiąc prościej: jeśli Twoja firma może normalnie funkcjonować bez otwierania drzwi 24 grudnia, to tego dnia powinny one pozostać zamknięte. Pracownik ma ustawowe prawo do wolnego. A w jakich branżach można pracować w Wigilię?
Kto może się byczyć (przynajmniej od pracy w firmie), a kto nie? Wyjątki od reguły
Ustawodawca przewidział sytuacje, w których maszyna musi pozostać pod nadzorem człowieka, a klient musi być obsłużony. Kodeks pracy precyzyjnie wymienia branże i rodzaje działalności, dla których 24 grudnia jest normalnym dniem roboczym i praca wówczas nie będzie stanowiła naruszenia przepisów o dniach wolnych od pracy, ani stwarzała zagrożenia karą dla pracodawcy. Taki katalog wyjątków został ustanowiony w art. 15110 Kodeksu pracy i zgodnie z nim, praca w Wigilię jest dozwolona:
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- w ruchu ciągłym;
- przy pracy zmianowej;
- przy niezbędnych remontach;
- w transporcie i w komunikacji;
- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
- przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;
- w rolnictwie i hodowli;
- przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
- (uchylona)
- zakładach świadczących usługi dla ludności,
- gastronomii,
- zakładach hotelarskich,
- jednostkach gospodarki komunalnej,
- zakładach opieki zdrowotnej 5 i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
- jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
- zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;
- w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
- przy wykonywaniu prac:
- polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa komunikacji elektronicznej, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni, o których mowa w art. 1519 § 1, są u niego dniami pracy,
- zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa w lit. a.
Czerwona kartka od PIP i grzywny dla niepokornego pracodawcy
Praca w Wigilię w innym przypadku, niż pozwala na to art. 15110 Kodeksu pracy, jest zakazana. To jasny sygnał: dla większości firm w Polsce praca w Wigilię jest po prostu nielegalna. Inspektorzy mogą nie być pobłażliwi, zwłaszcza że w pierwszym roku obowiązywania zakazu jest większa szansa na wykrycie nieprawidłowości i wlepianie mandatów pracodawcom. A konsekwencje finansowe? Mogą być druzgocące. Za naruszenie zakazu pracy w Wigilię grożą grzywny sięgające od 1000 zł aż do 30 000 zł. Wystarczy jedna kontrola i kilku pracowników "przyłapanych" przy biurkach, by firma musiała sięgnąć głęboko do kieszeni. To nie jest już pomijalny koszt, ale realna kara, która może zachwiać budżetem małej lub nawet średniej firmy.
A co, jeśli już trzeba pracować w Wigilię zgodnie z prawem? Jakie zasady obowiązują dla wyjątków?
Jeśli Twoja firma należy do wąskiego grona tych, które muszą działać w Wigilię, pamiętaj o dwóch żelaznych zasadach rekompensaty dla pracownika:
- dodatek 100%: Za każdą godzinę pracy w tym dniu należy się dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia;
- dzień wolny w zamian: Pracownik musi otrzymać dzień wolny od pracy w innym terminie.
Co więcej, w niektórych branżach, jak transport drogowy, czy handel, szczegółowe regulacje wprowadzają odrębne ustawy, jak np. ustawa o czasie pracy kierowców lub ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. One również mogą określać, kiedy i na jakich zasadach można pracować w święta.
Zakaz pracy w handlu - regulacja szczegółowa
Zakaz pracy w handlu obejmuje nie tylko pracowników, ale również zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych. Za naruszenie zakazu handlu w Wigilię grożą jeszcze wyższe grzywny, bo w wysokości od 1000 do nawet 100000 zł! Przy tym od zakazu handlu w święta też obowiązują liczne wyjątki, a być może Twoja firma pod któryś podpada. Te wyjątki znajdziesz poniżej:
Zakaz pracy w handlu nie obowiązuje w następujących przypadkach:
- na stacjach paliw płynnych,
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami,
- w aptekach i punktach aptecznych,
- w zakładach leczniczych dla zwierząt,
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami,
- w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych,
- w placówkach pocztowych, w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych,
- w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej,
- w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich,
- w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku,
- w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych,
- w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
- w placówkach handlowych na dworcach, w portach i przystaniach – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych,
- w przypadku sprzedaży ryb w gospodarstwach rybackich, ze statku rybackiego i w placówkach handlowych zajmujących się wyłącznie odbiorem produktów rybnych,
- w placówkach handlowych w portach lotniczych,
- w strefach wolnocłowych,
- w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych,
- na terenie jednostek penitencjarnych,
- w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych,
- w sklepach internetowych i na platformach internetowych,
- w przypadku handlu towarami z automatów,
- w przypadku rolniczego handlu detalicznego,
- w hurtowniach farmaceutycznych,
- w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi, częściami zamiennymi do tych maszyn, materiałami eksploatacyjnymi do maszyn rolniczych, materiałami używanymi w trakcie bieżącej pracy maszyn rolniczych lub narzędziami do wymiany części zamiennych w maszynach rolniczych,
- w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach,
- w zakładach pogrzebowych,
- w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek,
- w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi,
- w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna,
- na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi,
- w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności,
- w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup produktów pochodzenia rolniczego, w szczególności zboża, rzepaku, rzepiku, buraków cukrowych, roślin białkowych, innych upraw polowych, owoców, warzyw, mleka surowego lub runa leśnego.
Podsumowując: pomyśl, zanim dasz listę obecności do podpisu w Wigilię 2025
Wigilia Świąt Bożego Narodzenia 2025 to nie jest zwykły dzień, jak piątek przed weekendem. To dzień o specjalnym statusie prawnym, którego zignorowanie może słono kosztować. Zanim więc jako pracodawca lub menedżer zatwierdzisz grafik na 24 grudnia, zadaj sobie kluczowe pytanie: czy moja firma naprawdę należy do tych, które nie mogą przerwać pracy i kwalifikuje się do któregoś ustawowego wyjątku? Bo Państwowa Inspekcja Pracy już czeka z bloczkiem mandatowym, a jej cierpliwość do świątecznych pracoholików może być ograniczona. Lepiej nie dawać inspektorom PIP powodów do wymierzenia kary, niż potem żałować konieczności wydania grubych pieniędzy na grzywnę, szczególnie w czasie świątecznej gorączki.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 277)
Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 296)
Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 301)