Pracodawca może skontrolować pracownika podczas przebywania na zwolnieniu lekarskim, jeżeli ma wątpliwości co do prawidłowości wykorzystywania przez niego zwolnienia. Natomiast ocena prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz o zasadności wystawionego zaświadczenia ZUS ZLA pozostaje w gestii Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Uprawnienia kontrolne w stosunku do osób przebywających na zwolnieniu lekarskim posiadają pracodawcy zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób. Bieżąca kontrola powinna odbywać się dwutorowo.
Formalna kontrola druku ZUS ZLA polega na sprawdzeniu i ocenie, czy zaświadczenie nie zostało sfałszowane oraz czy zostało wydane zgodnie z przepisami rozporządzenia MPiPS z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich (...). W razie wątpliwości co do autentyczności zaświadczenia płatnik ma obowiązek wystąpić do lekarza leczącego o wyjaśnienie sprawy.
Drugim aspektem kontroli jest sprawdzenie, czy pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy nie wykonuje innego zajęcia niezgodnego z celem wystawionego zaświadczenia, którym jest leczenie i rehabilitacja.
Kontrola powinna być wykonywana bez uprzedzenia. Pracodawca wyznacza osobę kontrolującą i wystawia jej imienne upoważnienie. Uprawnia ono do kontroli w miejscu zamieszkania, miejscu czasowego pobytu lub miejscu zatrudnienia pracownika. Jeżeli okaże się, że chory pracownik wykonuje działalność zarobkową, kontrolujący powinien sporządzić protokół i szczegółowo opisać w nim stwierdzone nieprawidłowości. Ubezpieczony ma prawo, od razu w trakcie kontroli, wnieść do protokołu swoje uwagi i zastrzeżenia.
Osoba, która wykonuje w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia.
Staranne i szczegółowe sporządzenie protokołu kontroli jest istotne dla dalszych działań, które wobec osoby zatrudnionej może podjąć pracodawca. Wykonywanie przez pracownika czynności sprzecznych z celem zwolnienia (np. wyjazd za granicę, realizacja umowy-zlecenia dla innej firmy) może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. W konsekwencji może być podstawą rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, zgodnie z art. 52 k.p.
Pracodawca nie może natomiast samodzielnie ocenić, czy wydane przez lekarza zwolnienie lekarskie jest uzasadnione stanem zdrowia albo czy pracownik odzyskał zdolność do pracy. Medyczne podstawy wystawionego zaświadczenia może ocenić wyłącznie lekarz. W przypadku wątpliwości, czy zatrudniony faktycznie jest chory, pracodawca powinien wystąpić do ZUS o skontrolowanie zasadności wystawionego zwolnienia. Lekarze orzecznicy ZUS dokonają oceny stanu zdrowia i zdolności do pracy osoby kontrolowanej na podstawie analizy dokumentacji medycznej, a przede wszystkim na podstawie badania pacjenta. Po zakończeniu postępowania ZUS poinformuje o jego wyniku pracodawcę.
Odpowiedziała Joanna Stolarska