Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy. Prawo do wypowiedzenia umowy będzie jednak przysługiwało pracodawcy, jeżeli upłynie okres umożliwiający rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 41 k.p.).
Za inną usprawiedliwioną nieobecność pracownika w pracy uważa się:
• przebywanie pracownika na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby,
• nieobecność z powodu odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną.
Przesłanki rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem długotrwale chorym
Długotrwała choroba pracownika nie może powodować „zablokowania” stanowiska pracy. Jednak rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia jest sytuacją wyjątkową, dopuszczalną jedynie w ściśle określonych przez prawo przypadkach. Jeśli pracownik zachoruje, jest chroniony przed rozwiązaniem umowy jedynie przez określony czas, po upływie którego pracodawca może skorzystać z prawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika, jeżeli niezdolność pracownika do pracy z powodu choroby trwa:
• dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
• dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową (art. 53 k.p.).
Jak ustalić okresy zatrudnienia
Wyznaczając okresy zatrudnienia, od których uzależnione jest prawo pracownika do ochrony stosunku pracy, należy pamiętać, że do okresu zatrudnienia u danego pracodawcy:
• wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia (na podstawie kolejnych umów o pracę), nawet jeżeli między tymi okresami były przerwy,
• wlicza się okresy zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeśli przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę odbyło się na mocy art. 231 k.p.,
• nie dolicza się okresu choroby, czyli bierze się pod uwagę okres zatrudnienia jedynie do pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej chorobą,
• nie wlicza się okresów urlopu bezpłatnego udzielonego pracownikowi na podstawie art. 174 k.p.
Okresy pobierania świadczeń
Za podstawę ustalania okresów, w jakich nie można rozwiązać umowy o pracę, należy uwzględnić długość okresu, przez jaki przysługuje pracownikowi wynagrodzenie za czas choroby i zasiłek chorobowy. Pracownik ma prawo pobierać wynagrodzenie chorobowe łącznie przez 33 dni w roku kalendarzowym, a pracownik, który ukończył 50. rok życia, jedynie przez 14 dni w roku kalendarzowym. Jeśli choroba pracownika trwa dłużej niż okres uprawniający do wynagrodzenia chorobowego, pracownik może korzystać z zasiłku chorobowego, a po jego wyczerpaniu - ze świadczenia rehabilitacyjnego.
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego, stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub gdy wystąpiła w trakcie ciąży, okres zasiłkowy liczy 270 dni (art. 8 ustawy z 25 czerwca 1998 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).
Należy jednak pamiętać, że stosunek pracy kobiety w ciąży podlega ochronie. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z taką pracownicą, chyba że rozwiązanie umowy jest następstwem przyczyn umożliwiających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy (art. 177 k.p.).
Prawo do świadczenia rehabilitacyjnego przysługuje pracownikowi, który po wyczerpaniu okresu zasiłkowego jest nadal niezdolny do pracy, ale jego dalsze leczenie i rehabilitacja dają nadzieję na odzyskanie zdolności do pracy. O długości okresu koniecznego do odzyskania zdrowia decyduje lekarz orzecznik ZUS. Jednak okres pobierania świadczenia nie może być dłuższy niż 12 miesięcy.
Upadłość i likwidacja pracodawcy
Postawienie pracodawcy w stan upadłości lub likwidacji powoduje uchylenie ochrony stosunku pracy pracownika niezdolnego do pracy z powodu choroby. W takiej sytuacji pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę choremu pracownikowi niezależnie od tego, jak długo trwa choroba.
Zwolnienia grupowe
W przypadku prowadzenia w zakładzie pracy zwolnień grupowych nie ma zastosowania zasada, zgodnie z którą w okresie choroby pracownika pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę, jeżeli nie upłynął okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Przepisy ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników pozwalają na wypowiedzenie warunków pracy i płacy pracownikowi choremu, nawet jeżeli nie upłynęły jeszcze okresy przewidziane w Kodeksie pracy.
Obowiązek ponownego zatrudnienia
Pracodawca - w miarę posiadanych możliwości - ma obowiązek ponownego zatrudnienia pracownika, z którym rozwiązał umowę o pracę w opisanych powyżej okolicznościach, jeżeli w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę pracownik zgłosi swój powrót do pracy. Zgłoszenie powinno nastąpić niezwłocznie po ustaniu przyczyn będących podstawą rozwiązania umowy o pracę. Dokonując oceny możliwości ponownego zatrudnienia, należy rozpatrywać okoliczności leżące zarówno po stronie pracodawcy, jak i pracownika. Jeżeli pracodawca nie wykona ciążącego na nim ww. obowiązku, pracownik może wystąpić do sądu z roszczeniem o nawiązanie stosunku pracy oraz o odszkodowanie za czas pozostawania bez pracy, liczony od dnia, w którym zgłosił się do pracy.
Piotr Matwiejczyk
Podstawa prawna:
• art. 41, 53 Kodeksu pracy,
• ustawa z 25 czerwca 1998 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU z 2003 r. nr 90, poz. 844 ze zm.).