Pracodawca w harmonogramie czasu pracy ma obowiązek ustalić dla pracownika inny dzień wolny za wolną sobotę, w którą wypadło święto. Wiąże się to z planowaniem, kiedy taki dzień ma zostać oddany oraz czy należy go udzielić wszystkim pracownikom. Przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy nakazuje oddać dzień wolny za świąteczną wolną sobotę.
Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 k.p.). Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin (art. 130 § 2 k.p.). Planując w harmonogramie rozkład czasu pracy, pracodawca ma obowiązek ustalić nie tylko, ile godzin ma pracować dany pracownik, ale również, ile dni (wyrok SN z 14 listopada 2001 r., III ZP 20/2001). Obliczając wymiar czasu pracy, pracodawca uzyska również informację, ile dni wolnych ma mieć pracownik.
Przykład
U pracodawcy obowiązuje miesięczny okres rozliczeniowy. W sierpniu 2009 r. pracownicy mieli do przepracowania 160 godzin. Dni pracy było 20, a dni wolnych - 11.
Obliczenie to wynika z pomnożenia 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w sierpniu, tj. 4. Następnie do iloczynu (160 godzin) dodaje się liczbę dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku, tj. 1 dzień - 31 sierpnia (gdyż 1 i 2 sierpnia wypadały w sobotę i niedzielę). Od tego wyniku, tj. 168 godzin, należy odjąć 8 godzin przypadających w sobotę 15 sierpnia. Po podzieleniu 160 godzin przez 8-godzinną normę czasu pracy, do przepracowania pracownik ma 20 dni. W sierpniu jest 31 dni, a więc wolnych dni jest odpowiednio 11.
Planując rozkład czasu pracy pracownika, pracodawca wie, że w sierpniu 2009 r. w sobotę (15 sierpnia) wypada święto.
Ostateczną decyzję o wyznaczeniu dnia wolnego za święto podejmuje pracodawca.
Ustalenie, kiedy pracownik odbierze sobie dzień wolny za święto przypadające w wolną dla niego sobotę, następuje w trybie właściwym do ustalenia harmonogramu. Możliwe jest, że pracodawca, współdziałając ze związkami zawodowymi, zamieści taką informację w układzie zbiorowym. Określenie wolnego dnia może też nastąpić w regulaminie pracy. Wystąpienie święta w wolny dla pracowników dzień jest znane z góry, gdyż wynika z kalendarza i ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych. Najczęściej jednak ustalenie dnia wolnego będzie następowało w harmonogramie czasu pracy. Pracownicy mogą również składać wnioski z propozycją konkretnej daty wolnego. Pracodawca nie jest jednak tymi wnioskami związany i ostateczną decyzję podejmuje sam, ewentualnie współdziałając ze związkami zawodowymi.
WaŻne!
Dopuszczalne jest również, aby oddawany dzień wolny był wyznaczony w różnych datach, dla różnych grup pracowników. Może to wynikać ze specyfiki pracy, która pozwala pracodawcy, aby część zakładu pracy korzystała z czasu wolnego, a część w ten dzień pracowała.
Najczęściej spotyka się udzielanie dnia wolnego za święto w dzień poprzedzający świąteczną sobotę (np. 14 sierpnia 2009 r.) albo w dzień pracujący poprzedzający święto wypadające w inny dzień roboczy (np. za 26 grudnia 2009 r. udziela się dnia wolnego 24 grudnia 2009 r. przed bożonarodzeniowym piątkiem 25 grudnia 2009 r.).
Wolny dzień - nie dla wszystkich
Zasadniczo oddawanie dnia wolnego za świąteczną sobotę nie dotyczy pracowników, dla których sobota jest normalnym dniem pracy. Pracownicy ci po prostu nie przychodzą do pracy w taki dzień. Jeżeli jednak w ramach tygodnia pracy poniedziałek jest dla pracowników normalnym dniem wolnym, a w ten dzień wypadnie święto, np. Wielkanocny Poniedziałek, powstaje konieczność oddania im dnia wolnego w inny dzień, do końca okresu rozliczeniowego. W każdym miesiącu trzeba jednak przeliczyć, czy pracownikowi zapewniono odpowiednią liczbę dni wolnych od pracy.
Udzielenie dnia wolnego za święto nie dotyczy również sytuacji, gdy święto wypadnie w niedzielę, która dla pracownika jest dniem wolnym od pracy. Podobnie dnia wolnego za święto nie wyznacza się, jeżeli wypada ono w dzień pracujący dla pracownika. Pracownik bowiem nie przychodzi wtedy do pracy.
Pracodawca co do zasady nie udziela również dnia wolnego pracownikom przebywającym na urlopie macierzyńskim oraz na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby. Zasiłek chorobowy przysługuje bowiem za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Podobnie jest w przypadku zasiłku macierzyńskiego.
Przykład
Pracodawca ustalił, że 14 sierpnia 2009 r. będzie dniem wolnym od pracy w zamian za święto 15 sierpnia 2009 r. przypadające w sobotę, która dla pracowników jest dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. W tym czasie jedna pracownica przebywała na urlopie macierzyńskim, a dwóch pracowników było chorych. Z uwagi na to nie mieli oni możliwości skorzystania z dodatkowego dnia wolnego. Pracodawca nie ma jednak obowiązku udzielić im dnia wolnego, gdy wrócą do pracy. Obowiązek udzielenia dnia wolnego powstałby, gdyby dzień wolny został wyznaczony na np. 28 sierpnia 2009 r., tj. w czasie gdy pracownicy byli już w pracy. Podobnie byłoby w przypadku pracownicy, która wróciłaby z urlopu macierzyńskiego przed datą wyznaczoną na dodatkowy dzień wolny.
Jednak w przypadku urlopu wypoczynkowego problem wygląda inaczej.
Przykład
Pracodawca wyznaczył dzień wolny 28 sierpnia 2009 r. za święto przypadające 15 sierpnia 2009 r. W okresie od 24 do 28 sierpnia jeden z pracowników przebywał na urlopie wypoczynkowym. W takiej sytuacji pracodawca powinien udzielić urlopu wypoczynkowego na 4 dni, a na 1 dzień - dnia wolnego. Nie można bowiem udzielać urlopu na dni wolne dla pracownika, nie udziela się również urlopu na wolne soboty i niedziele.
Konieczne jest jeszcze zwrócenie uwagi na święta branżowe, a więc nieuregulowane w ustawie o dniach wolnych od pracy. Z uwagi jednak na ich charakter, jak również ze względu na to, że najczęściej są one uregulowane w pozaustawowych źródłach prawa pracy, np. układach zbiorowych pracy, powinny one być traktowane jak święto ustawowe.
Katarzyna Tryniszewska
aplikant adwokacki, specjalista prawa pracy
Podstawa prawna:
• art. 129 § 1, art. 130 § 2 Kodeksu pracy,
• art. 1 pkt 1 lit. i ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (DzU z 1951 r. nr 4, poz. 28 ze zm.),
• art. 11 ust. 4, art. 31 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• wyrok Sądu Najwyższego z 14 listopada 2001 r. (III ZP 20/2001, OSNP 2003/6/141).