RADA
Wynagrodzenie nowo zatrudnionego pracownika może być niższe wyłącznie wówczas, gdy będą mogli Państwo wykazać, że ilość lub jakość pracy nowego pracownika jest niższa niż pracownika wcześniej zatrudnionego. Gdy praca nowego pracownika osiągnie jakość i ilość pracy wcześniej zatrudnionej osoby na takim samym stanowisku pracy, wynagrodzenie nowego pracownika powinno zostać podwyższone do wysokości wynagrodzenia pracownika wcześniej zatrudnionego.
UZASADNIENIE
Wszyscy pracownicy zatrudnieni u danego pracodawcy powinni być równo traktowani w stosunkach pracy, w szczególności w zakresie:
• nawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy,
• warunków zatrudnienia,
• awansowania,
• dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie pracowników w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio (art. 183a § 2 Kodeksu pracy).
Niedozwolone jest stosowanie kryteriów różnicowania warunków zatrudnienia np. ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną.
Obowiązek równego traktowania nie ma jednak charakteru bezwzględnego, co oznacza, że w pewnych obiektywnych okolicznościach stosowanie różnych warunków zatrudnienia jest dozwolone. W Państwa przypadku taką okolicznością przewidującą możliwość ustalania różnych warunków zatrudnienia może być np. kryterium stażu pracy. Może to dotyczyć zarówno ogólnego stażu pracy, jak i wyłącznie stażu pracy w danym zakładzie pracy.
Za obiektywne kryterium różnicujące wysokość wynagrodzenia należnego pracownikom uważane jest również kryterium kwalifikacji zawodowych pracownika.
WAŻNE!
Przyczyną stosowania wobec pracowników zatrudnionych na takich samych stanowiskach różnych warunków zatrudnienia może być staż pracy.
Przy stosowaniu kryterium stażu pracy pracodawcy zazwyczaj chodzi o premiowanie zdobytego już doświadczenia, które pozytywnie wpływa na jakość pracy świadczonej przez pracownika. Różnicując wynagrodzenia pracowników wykonujących jednakową pracę ze względu na staż pracy pracodawca powinien w razie wątpliwości udowodnić, że różnicując wynagrodzenie pracowników kierował się obiektywnymi powodami. Powinien więc wykazać, że różny staż pracy miał znaczenie przy wykonywaniu pracy powierzonej pracownikom, tj. np. wpływał na jej jakość.
Z punktu widzenia pracownika, wynagrodzenie jest szczególnie istotnym składnikiem „warunków zatrudnienia”. Prawo do równego wynagrodzenia podlega więc nie tylko regulacjom antydyskryminacyjnym, ale również zasadzie jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości (art. 183c Kodeksu pracy). Pracą jednakową jest praca tego samego rodzaju, która jest wykonywana przez pracowników o tych samych kwalifikacjach, tej samej ilości i jakości. Jeśli prace nie spełniają tych wymagań, to powinny być zaliczone do prac o takiej samej wartości i wówczas trzeba ocenić zarówno samego pracownika (np. jego kwalifikacje), jak też ilość i rodzaj wykonywanej pracy.
Jeżeli więc Państwa nowo zatrudniony pracownik będzie wykonywał dokładnie taką samą pracę jak dotychczasowy (identyczne stanowisko, zakres obowiązków, odpowiedzialność, ilość i jakość pracy), to niższe wynagrodzenie nowozatrudnionej osoby będzie uznane za zachowanie dyskryminujące, nawet jeżeli staż pracy obu osób będzie różny. W odniesieniu do wysokości wynagrodzenia staż pracy może być kryterium pozwalającym na różnicowanie wysokości tego wynagrodzenia wyłącznie wtedy, gdy w sposób obiektywny wpływa na jakość i ilość tej samej pracy wykonywanej przez obu pracowników.
PRZYKŁAD
Do obowiązków pracowników magazynu należy m.in. ładowanie towaru na ciężarówki. Dwaj pracownicy magazynu wykonują na jednej zmianie tę samą pracę, z tym że jeden z nich pracuje na tym stanowisku już 3 lata (drugi został niedawno zatrudniony) i zna sposób układania towarów na ciężarówce, który preferują stali klienci. Sposób ułożenia tych towarów jest podyktowany wyłącznie upodobaniami klientów, a nie kwestami technicznymi. Praca pracownika dłużej zatrudnionego w magazynie może być w takim przypadku wyżej wyceniana przez pracodawcę (wyższe wynagrodzenie). Jednak po upływie czasu niezbędnego do poznania upodobań wszystkich stałych klientów nowy pracownik powinien otrzymać takie samo wynagrodzenie.
Wynagrodzenie obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna.
PRZYKŁAD
Działanie pracodawcy, który wypłaca dwóm magazynierom wykonującym taką samą pracę (na tym samym stanowisku, na dwóch zmianach) takie samo wynagrodzenie podstawowe, a jednocześnie wypłaca stałą premię motywacyjną w znacząco różnej wysokości, może być uznane za dyskryminację.
W przypadku gdy pracodawca dopuszcza się wobec pracownika działań dyskryminujących, pracownik może:
• dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej od minimalnego wynagrodzenia,
• rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy.
Prawo do odszkodowania przysługuje również wówczas, gdy pracownik nie poniósł żadnej szkody. Odszkodowanie należy się pracownikowi za sam fakt naruszenia przez pracodawcę zakazu dyskryminacji. Wysokość poniesionej przez pracownika szkody (np. różnica w kwocie wypłaconego wynagrodzenia w stosunku do pracownika lepiej wynagradzanego na tym samym stanowisku) będzie miała zasadniczy wpływ na ustalenie wysokości należnego odszkodowania.
Pracownik występujący z roszczeniem związanym z dyskryminacją nie musi wykazywać bezprawności działań pracodawcy. Musi jedynie wykazać, że pracodawca traktował go gorzej niż inne osoby zatrudnione na tym samym stanowisku. Obowiązek wykazania braku winy spoczywa na pracodawcy, tj. pracodawca musiałby udowodnić, że np. odmiennie kształtując wysokość wynagrodzenia swoich pracowników kierował się dozwolonymi i obiektywnymi przyczynami.
Odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu jest zwolnione z opodatkowania. Zostało również wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Należy również podkreślić, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia. Nie może też być przyczyną pogorszenia warunków zatrudnienia tego pracownika lub innego pracownika, który pomógł osobie dyskryminowanej w związku z dochodzeniem roszczeń od pracodawcy.
• art. 183a-183d, art. 55 Kodeksu pracy,
• art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.),
• § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Maurycy Organa
radca prawny
Orzecznictwo uzupełniające:
• Korzystanie z uprawnień przyznanych przepisami prawa w związku z urodzeniem i wychowywaniem dziecka nie może być uznane za obiektywną przyczynę ustalenia niższego wynagrodzenia w porównaniu do innych pracowników. (Wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2008 r., II PK 116/07)
• W przypadku zróżnicowania wynagrodzenia pracowników wykonujących jednakową pracę pracodawca powinien udowodnić, że kierował się obiektywnymi powodami. Oznacza to, że przy powołaniu się na różne kwalifikacje zawodowe i staż pracy istnieje konieczność wykazania, że miały one znaczenie przy wykonywaniu powierzonych zadań. (Wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 r., I PK 242/06)