Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
• osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
• twórcę i artystę,
• osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Podstawa ta co trzy miesiące ulega zmianie wraz ze zmianą przeciętnego wynagrodzenia.
Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru przez okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. Ta preferencyjna podstawa wynosi 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Obecnie minimalne wynagrodzenie wynosi 1126 zł. Zatem minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osób rozpoczynających działalność wynosi 337,80 zł.
Jeżeli działalność zostanie rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca, minimalna podstawa ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. Minimalna podstawa wymiaru składek ulega również proporcjonalnemu zmniejszeniu za okres choroby, za który prowadzącemu działalność przysługuje zasiłek.
Z preferencyjnych zasad opłacania składek mogą skorzystać wyłącznie osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, które:
• w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły innej pozarolniczej działalności,
• nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Składek na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru nie mogą opłacać wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej oraz wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.
Kilka rodzajów działalności
Osoba, która prowadzi kilka rodzajów działalności pozarolniczej, objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego rodzaju działalności. Jeżeli zatem osoba prowadząca działalność na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej zostanie równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej, może w dalszym ciągu podlegać ubezpieczeniom z działalności prowadzonej indywidualnie albo jako wspólnik spółki jawnej. Gdy w dalszym ciągu osoba ta będzie podlegała ubezpieczeniom z działalności prowadzonej na podstawie wpisu, jako wspólnik spółki jawnej nie będzie opłacała żadnych składek na ubezpieczenia społeczne. Jako wspólnik spółki jawnej nie może też przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Często zmiana tytułu do ubezpieczeń przez osobę prowadzącą kilka rodzajów pozarolniczej działalności nie ma z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych żadnego znaczenia, gdyż podstawa wymiaru składek jest ta sama, tj. 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Gdy jednak osoba indywidualnie prowadząca działalność opłacająca składki od preferencyjnej podstawy (30 proc. minimalnego wynagrodzenia) stałaby się jednocześnie na przykład wspólnikiem w spółce jawnej i zdecydowałaby się na zmianę tytułu do ubezpieczeń, składki na ubezpieczenia społeczne opłacałaby od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Ubezpieczenie zdrowotne
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne musi naliczać oraz opłacać od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw włącznie z wypłatami z zysku. Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Nie ulega ona proporcjonalnemu zmniejszeniu, gdy prowadzenie działalności zostaje rozpoczęte lub zakończone w trakcie miesiąca, jak również za okres pobierania zasiłków.
Jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju działalności, składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca od każdego rodzaju działalności, czyli od:
• działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej,
• działalności gospodarczej prowadzonej w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki jawnej,
• działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki komandytowej,
• działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki partnerskiej,
• wykonywania działalności twórczej lub artystycznej,
• wykonywania wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
• wykonywania wolnego zawodu, z którego przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• innej niż wymieniona wyżej pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.
Zatem przykładowo, gdy dana osoba prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej oraz jest wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych musi opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne z każdego tytułu.
Dokumenty rozliczeniowe
Składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne osoba prowadząca samodzielnie działalność gospodarczą (jeżeli opłaca składki wyłącznie za siebie) wykazuje w składanej za siebie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Osoba prowadząca działalność gospodarczą, która równocześnie wykonuje dwa rodzaje działalności w dokumentach rozliczeniowych składanych za siebie, wykazuje odpowiednio wyższą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i od tej podstawy nalicza składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD: ZMIANA TYTUŁU DO UBEZPIECZEŃ
Michał L. od stycznia 2008 r. prowadzi działalność gospodarczą i opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Od 1 sierpnia 2008 r. został równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej. W dalszym ciągu może on podlegać ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji i opłacać składki od preferencyjnej podstawy. Gdyby jednak chciał podlegać ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik spółki jawnej, to za okres od 1 sierpnia 2008 r. musiałby opłacać składki od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
PRZYKŁAD
SKŁADKA NA UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE Z DWÓCH TYTUŁÓW
Marek D. samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne. Od 10 sierpnia został równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej. Wobec tego za sierpień powinien oprócz składek na ubezpieczenia społeczne opłacić dwie składki na ubezpieczenie zdrowotne. W deklaracji ZUS DRA w pole dotyczące podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne powinien wpisać kwotę 4574,80 zł (2 x 2287,40, tj. 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia) i od tej podstawy naliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
MICHAŁ JAROSIK
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 8 ust. 6, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
• Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c), art. 81 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).