Pracodawca, który dopuszcza do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy, narusza przepisy o bezpieczeństwie i higienie pracy. Naruszenie to jest wykroczeniem, które zagrożone jest grzywną od 1 tys. do 30 tys. zł. Kara grzywny może być nałożona przez inspektora pracy w ramach postępowania mandatowego lub przez sąd rejonowy w postępowaniu zwyczajnym. Co do zasady kara grzywny w postępowaniu mandatowym wynosi do 500 zł, ale zgodnie z art. 96 par. 1b k.p. w. inspektor pracy może nałożyć grzywnę w wysokości do 5 tys. zł, jeśli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w kodeksie pracy popełnia takie wykroczenie w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania. Ukaraniu podlega ten, kto jest odpowiedzialny za stan bhp. Może nim być np. osoba działająca w imieniu pracodawcy lub osoba mająca kompetencje do egzekwowania przestrzegania przepisów bhp przez pracowników.
Ponadto pracodawca, który dopuścił do pracy pracownika bez aktualnych badań lekarskich, może być narażony na odpowiedzialność odszkodowawczą, jeśli taki pracownik ulegnie wypadkowi przy pracy. W myśl orzecznictwa Sądu Najwyższego dopuszczenie do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego może być bowiem uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku (por. wyrok SN z 7 lutego 2006 r., I UK 192/2005).
Zgodnie z art. 211 pkt 5 k.p. poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim należy do podstawowych obowiązków pracownika. Konsekwencją zakwalifikowania obowiązku poddania się badaniom jako podstawowego obowiązku pracownika jest to, że zawinione (z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa) niewykonanie przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, jako naruszające obowiązek wykonania polecenia dotyczącego pracy, może stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 par. 1 pkt 1 k.p. (wyrok SN z 10 maja 2000 r., I PKN 642/1999). Za uchylanie się od badań lekarskich pracownik może być też pociągnięty do odpowiedzialności porządkowej. Zgodnie z art. 108 k.p. za nieprzestrzeganie przepisów bhp pracodawca może bowiem nałożyć na pracownika karę upomnienia, nagany lub karę pieniężną.
AGNIESZKA LECHMAN-FILIPIAK
radca prawny Kancelaria Linklaters