Artykuł 100 kodeksu pracy wśród obowiązków pracownika wymienia stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Do takich poleceń zaliczyć należy skierowanie do udziału w szkoleniu. Jeżeli obowiązek podnoszenia kwalifikacji wynika z umowy o pracę bądź aktów zakładowego prawa pracy, czy też innych przepisów prawa pracy, w których wyartykułowane jest, że świadczenie pracy jest warunkowane uzyskaniem kwalifikacji, czy też odbyciem określonych szkoleń nawet po godzinach pracy, polecenie pracodawcy w tym zakresie wiąże pracownika, a jego niewykonanie może skutkować rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia. Pracownik, odmawiając pracodawcy, naraża się na sankcje, jakie kodeks pracy przewiduje na wypadek niewykonywania przez pracownika poleceń pracodawcy, z rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia włącznie. Za takim poglądem przemawia m.in. odpowiedzialność pracodawcy za działania pracownika oraz ryzyko odpowiedniego doboru przez niego kadry.
Pracownik może odmówić udziału w szkoleniu w sytuacji, gdy jest to z jakichś powodów sprzeczne z prawem lub umową o pracę (art. 100 k.p.). Nie gwarantuje to co prawda uniknięcia sankcji, gdyż ta zależy od uznania pracodawcy, ale daje pracownikowi argument w postępowaniu sądowym, jeśli będzie chciał dochodzić swoich praw. Uzasadnienia odmowy wykonania polecenia pracodawcy pracownik może szukać także w art. 8 k.p. regulującym nadużycie prawa przez pracodawcę.
Jednoznaczną odpowiedź na pytanie co do możliwości odmowy udziału w szkoleniu utrudnia nie do końca jasny stosunek pomiędzy czasem pracy a czasem poświęconym na szkolenie. Istnieją co do tej kwestii zróżnicowane poglądy. Przychylić się należy do poglądu mówiącego, że czasem pracy jest czas szkolenia, o ile odpowiada godzinom rozkładu czasu pracy. Nie wydaje się uzasadnione rozciąganie obowiązku wykonania polecenia pracodawcy na udział w szkoleniach odbywających się poza godzinami pracy, mimo iż są wyrażane takie poglądy. Takie szkolenia powinny być traktowane jako niewiążąca propozycja, z zastrzeżeniem wspomnianych wyżej sytuacji, gdy odpowiednie podnoszenie kwalifikacji zawodowych jest wymagane przepisami prawa pracy.
AGNIESZKA SIWY
radca prawny Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy, oddział Gdańsk