Zbliża się okres świąteczny i coraz więcej pracodawców zamierza przekazać swoim pracownikom talony lub bony uprawniające ich do wymiany na towary lub usługi. Niektórzy pracodawcy zdecydują się na paczki. O tym, czy od bonów, talonów, paczek należy naliczać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, decyduje to, z jakich środków są one sfinansowane. Przypomnieć trzeba, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jaki otrzymują ze stosunku pracy. Wobec tego składki należy naliczać oraz opłacać od wynagrodzenia, jakie pracownik otrzymuje w gotówce, jak również od świadczeń rzeczowych. Z podstawy wymiaru składek wyłączone jest wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w związku z chorobą lub odosobnieniem z powodu choroby zakaźnej oraz zasiłki. Składek nie nalicza się również od przychodów wymienionych w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Talony bez składek
Z rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynika, że z podstawy tej wyłączone są świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Zasady tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i wydatkowania środków z tego funduszu reguluje ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Obowiązek tworzenia tego funduszu spoczywa na pracodawcach:
• prowadzących działalność w formach organizacyjnoprawnych jednostek sektora finansów publicznych - niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników w tych jednostkach,
• zatrudniających co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełny etat czasu pracy na dzień 1 stycznia danego roku, chyba że postanowią o odstąpieniu od tworzenia tego funduszu.
Oczywiście przekazywane z Z.F.Ś.S. świadczenia muszą spełniać wymogi określone w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - ich przyznanie oraz wysokość powinna być uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika, który je otrzymuje. Takie świadczenia są wyłączone z obowiązku opłacania składek bez względu na ich wysokość.
W związku z powyższym, gdy talony czy bony świąteczne będą finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, od ich wartości nie należy naliczać składek na ubezpieczenia społeczne oraz w konsekwencji ubezpieczenie zdrowotne bez względu na ich wysokość.
Fundusz socjalno-bytowy
Z przywołanego wyżej rozporządzenia wynika, że z podstawy wymiaru składek wyłączone są również świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego, określonej w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Fundusz na cele socjalno-bytowe tworzą pracodawcy, u których nie funkcjonuje zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Świadczenia z tego funduszu są wyłączone od obowiązku opłacania składek do wysokości kwoty odpisu podstawowego na jednego zatrudnionego, a więc do wysokości 804,60 zł (w 2007 roku) w przypadku pracownika zatrudnionego na pełny etat w normalnych warunkach pracy.
Z powyższego wynika, że wypłacając pracownikowi z omawianego funduszu określone świadczenia, należy ustalić, czy w bieżącym roku otrzymał on już jakieś świadczenia finansowane z tego funduszu. Jeśli świadczenia przewyższają kwotę odpisu, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz w konsekwencji na ubezpieczenie zdrowotne.
Paczki świąteczne
Część pracodawców, zamiast talonów, decyduje się na przekazywanie pracownikom paczek świątecznych. Wówczas o tym, czy od ich wartości powinny być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne decyduje to, z jakiego funduszu zostały sfinansowane (należy więc stosować zasady analogicznie jak przy talonach i bonach).
Gdy paczki są finansowane z innych środków niż z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe, to ich wartość stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wartość pieniężną świadczeń w naturze pracodawca ustala wówczas w myśl rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, według cen ich zakupu.
PRZYKŁAD
PACZKI DLA ZLECENIOBIORCÓW
Pracodawca chce przekazać paczki świąteczne nie tylko zatrudnionym pracownikom, ale także zleceniobiorcom. Zastanawia się jednak, czy od paczek dla zleceniobiorców (w umowie mają wynagrodzenie określone kwotowo) będzie musiał płacić składki. Z uwagi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w myśl ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi dla zleceniobiorców przychód, jaki otrzymują w związku z wykonywaniem umowy zlecenia oraz że do zleceniobiorców nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłączające niektóry przychody z podstawy, jeśli pracodawca zdecyduje się na obdarowanie zleceniobiorców paczkami będzie musiał opłacić od ich wartości składki.
PRZYKŁAD
TALONY Z ZAKŁADOWEGO FUNDUSZU ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH
Spółka chce przed świętami przekazać swoim pracownikom talony świąteczne o wartości 300 zł albo 500 zł, w zależności od sytuacji materialnej pracowników. Będą one finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. W przedstawionej sytuacji wartość otrzymanych talonów jest wyłączona z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i nie stanowi również podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.
PRZYKŁAD
ŚWIADCZENIA Z FUNDUSZU SOCJALNO-BYTOWEGO
Piotr K. zatrudniony na pełny etat otrzymuje od swojego pracodawcy talon świąteczny o wartości 500 zł, który jest finansowany ze środków funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe. W 2007 roku pracownik ten nie korzystał ze środków z tego funduszu. Z uwagi, że świadczenie nie przekracza rocznej kwoty odpisu podstawowego (w 2007 roku 804,60 zł) od wartości talonu nie należy opłacać składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.
PRZYKŁAD
TALON ŚWIĄTECZNY I DOFINANSOWANIE DO WYPOCZYNKU
Marta L. zatrudniona na pełny etat otrzymuje od pracodawcy talon świąteczny o wartości 400 zł, który jest finansowany ze środków funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe. W 2007 roku Marta L. otrzymała z tego funduszu dofinansowanie do wypoczynku w kwocie 600 zł. Wobec tego do podstawy wymiaru składek należy wliczyć kwotę 195,40 zł (1000 zł - 804,60 zł), gdyż wysokość otrzymanych świadczeń z tego funduszu o tę kwotę przekracza kwotę odpisu podstawowego.
MICHAŁ JAROSIK
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr. 11, poz.74 z późn. zm.).
• Art. 3, 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zm.).
• Par. 2 ust. 1 pkt 19, 20 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).