ODPOWIEDŹ
Czas wolny w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych musi być udzielony w okresie rozliczeniowym, w którym wystąpiły godziny nadliczbowe, a na wniosek pracownika także poza okresem rozliczeniowym.
Wyjaśnienie
Praca w godzinach nadliczbowych, zamiast ekwiwalentem pieniężnym może być rekompensowana czasem wolnym. Taka forma rekompensaty może wynikać z jednostronnej decyzji pracodawcy lub z wniosku pracownika, jeśli pracodawca się do niego przychylił.
Jeśli czas wolny w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych jest udzielany bez wniosku pracownika, pracodawca ma obowiązek udzielenia go do końca okresu rozliczeniowego. Pracodawca, działając bez wniosku pracownika, będzie mógł udzielić mu czasu wolnego tylko za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Przekroczenie normy średniotygodniowej pracodawca może stwierdzić dopiero w chwili zakończenia okresu rozliczeniowego, a właśnie do tego momentu powinien udzielić czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych. To przesądza o niemożliwości dokonania niepieniężnej formy rekompensaty w przypadku przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy.
Przepisy nie regulują kwestii terminu, w którym pracownik powinien złożyć stosowny wniosek. Wydaje się jednak, że powinno to nastąpić przed upływem miesiąca, w którym wystąpiły „dobowe” godziny nadliczbowe, gdy pracodawca do tego czasu ich nie rozliczył w formie pieniężnej. W przypadku „średniotygodniowych” nadgodzin powinno to nastąpić do końca okresu rozliczeniowego. Z jednej strony bowiem, jeśli praca w godzinach nadliczbowych ma zostać zrekompensowana w formie pieniężnej, pracodawca powinien rozliczyć godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia dobowej normy czasu pracy wraz z upływem miesiąca, zaś stanowiące przekroczenie normy średniotygodniowej - do końca okresu rozliczeniowego, w którym te nadgodziny wystąpiły. Z drugiej zaś strony, gdyby zamiast ekwiwalentu pieniężnego pracodawca chciał udzielić pracownikowi czasu wolnego, ma obowiązek zrobić to do końca okresu rozliczeniowego.
W przypadku więc godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej, jeśli pracodawca nie ma zamiaru z własnej inicjatywy dokonać rekompensaty w formie czasu wolnego i nie ma w tym zakresie wniosku pracownika, powinien wraz z upływem miesiąca wypłacić dodatek z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. W przypadku zaś godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy średniotygodniowej, jeśli pracodawca nie odda za nie czasu wolnego i pracownik nie złoży wniosku w tym zakresie, należy z końcem okresu rozliczeniowego dokonać wypłaty dodatku.
Podstawa prawna:
l art. 1512 § 1-2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Marta Marciniak