Osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu, w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. W tym samym okresie podlega także obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne.
Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego następuje w terminie wybranym przez ubezpieczonego, nie wcześniejszym jednak niż od daty złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Złożenie wniosku następuje na formularzu ZUS ZUA. Formularz ten jest jednocześnie drukiem, na którym dokonuje się zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Osoba, która rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej np. od 1 czerwca i od tej daty chce podlegać również dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, na składanym do ZUS formularzu ZUS ZUA oprócz obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego zaznacza również przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli druk ten zostanie złożony w terminie do 8 czerwca i zaznaczone zostanie na nim przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 czerwca, od tej daty osoba prowadząca działalność będzie podlegała temu ubezpieczeniu.
Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej w okresie 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej przez siebie kwoty, nie niższej jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Aktualnie minimalne wynagrodzenie wynosi 936 zł. Tym samym minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla osób rozpoczynających działalność to 280,80 zł (30 proc. z 936 zł).
Podstawa ta ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu, jeżeli działalność została rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca kalendarzowego lub w przypadku gdy prowadzący działalność przez część miesiąca był niezdolny do pracy i spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego (przykład). Należy podkreślić, iż ulga dotyczy wyłącznie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Natomiast składkę na ubezpieczenie zdrowotne osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności powinna naliczać i opłacać od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wraz z nagrodami z zysku.
Dla kogo preferencyjne zasady
Z preferencyjnych zasad opłacania składek na ubezpieczenia społeczne mogą skorzystać osoby, które:
n w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły innej pozarolniczej działalności,
n nie wykonują działalności gospodarczej dla byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Składki na ubezpieczenia społeczne od tak ustalonej podstawy wymiaru mogą opłacać jedynie osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, w tym wspólnicy spółki cywilnej.
Dokumenty składane do ZUS
Rozpoczęcie wykonywania działalności należy zgłosić do ZUS poprzez zgłoszenie płatnika składek i zgłoszenie do ubezpieczeń siebie jako osoby ubezpieczonej oraz ewentualnie zatrudnionych pracowników.
Zgłoszenie płatnika składek jest dokonywane poprzez złożenie formularza:
n ZUS ZFA - zgłoszenie płatnika składek osoby fizycznej lub
n ZUS ZPA - zgłoszenie płatnika składek osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej (np. w przypadku gdy działalność jest prowadzona w ramach spółki cywilnej).
Zgłoszenie płatnika należy złożyć w jednostce terytorialnej ZUS w formie dokumentu pisemnego według ustalonego wzoru albo w formie wydruku z aktualnego programu informatycznego udostępnionego przez ZUS. Do przekazywanego zgłoszenia płatnik jest zobowiązany dołączyć kopię decyzji urzędu skarbowego o nadaniu numeru NIP i zaświadczenia urzędu statystycznego o nadaniu aktualnego numeru REGON. Zgłoszenia tego dokonuje w terminie siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych.
Natomiast zgłoszenie siebie jako osoby ubezpieczonej do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego zdrowotnego jest dokonywane w terminie siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności poprzez złożenie formularza ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 70 XX.
Także w terminie siedmiu dni należy zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego zatrudnionego pracownika. W tym celu należy złożyć formularz ZUS ZUA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 xx.
Osoba prowadząca działalność gospodarczą, która zatrudnia pracownika, za każdy miesiąc jest zobowiązana składać:
n raport ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 05 70 xx, w którym wykazuje składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne za siebie,
n raport ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 xx, w którym wykazuje składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne za zatrudnionego pracownika, oraz ewentualnie raport ZUS RSA o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek, w którym wykaże okresy przerwy w ubezpieczeniu, np. urlop bezpłatny.
n deklarację rozliczeniową ZUS DRA, w której wykazuje zbiorczo należne składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, FP oraz FGŚP.
Składki na ubezpieczenia społeczne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za pracownika powinny być naliczane od wypłaconego mu w danym miesiącu przychodu. Składek na ubezpieczenia społeczne nie należy naliczać od wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy w związku z chorobą. Natomiast składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy naliczać od przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne nalicza się także od wynagrodzenia za czas choroby.
Dokumenty rozliczeniowe powinny być składane w terminie do 15 dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie składki powinny być opłacane.
PRZYKŁAD:
WYSOKOŚĆ SKŁADEK ZA NIEPEŁNY MIESIĄC
Czytelniczka rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej 11 maja 2007 r. Spełnia ona warunki do opłacania składek od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. W związku z tym, iż ubezpieczeniom podlega tylko przez część miesiąca, kwotę 280,80 zł należy podzielić przez 31 (liczba dni maja) i pomnożyć przez 21 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom w maju)
280,80 zł : 31 x 21 = 190,22 zł
Od tak ustalonej podstawy należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne za maj.
Podstawa prawna
n Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
MICHAŁ JAROSIK