Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Osoba prowadząca taką działalność podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym - emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania. Przedsiębiorca może również przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Prowadzenie firmy
Decydujące znaczenie dla rozstrzygania istnienia obowiązku ubezpieczeń ma faktyczne prowadzenie działalności gospodarczej, a nie tylko posiadanie uprawnień do jej prowadzenia. Fakt, iż osoba prowadząca działalność gospodarczą nie dopełniła obowiązków w zakresie zgłoszenia organowi ewidencyjnemu zmian w stosunku do danych zawartych w zgłoszeniu o wpis (w tym odnośnie do daty rozpoczęcia działalności) lub informacji o zaprzestaniu działalności, nie może przesądzać o faktycznym prowadzeniu działalności, a w konsekwencji dawać tytułu do ubezpieczeń społecznych.
Ważne!
Przez prowadzenie działalności należy rozumieć pozostawanie w gotowości do wykonywania usług objętych wpisem do ewidencji działalności gospodarczej
W praktyce okres faktycznego prowadzenia działalności może nie pokrywać się z okresem od daty wskazanej we wpisie do ewidencji jako data rozpoczęcia wykonywania działalności do daty wykreślenia wpisu z ewidencji. Zdarza się też, że działalność nie jest w ogóle podejmowana mimo uzyskania wpisu, jest rozpoczynana ze znacznym opóźnieniem albo osoba czasowo zaprzestaje jej prowadzenia.
Przedsiębiorca, który rozpoczyna działalność, musi dokonać w ZUS zgłoszenia płatnika składek i siebie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego (musi złożyć odpowiednio formularze ZUS ZFA i ZUS ZUA).
Wyrejestrowanie z ZUS
Jeżeli w danym okresie działalności nie wykonuje, powinien wyrejestrować się jako płatnik składek, składając druk ZUS ZWPA oraz jako ubezpieczony, składając druk ZUS ZWUA.
Należy podkreślić, iż obowiązek opłacania składek istnieje również za okres, w którym działalność była prowadzona, ale przedsiębiorca nie uzyskał w danym miesiącu żadnych przychodów. Okoliczność ta, choć bardzo istotna dla osoby prowadzącej działalność, nie zwalnia jej jednak z obowiązku opłacania składek. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych brak przychodów z działalności nie stanowi przesłanki do wyłączenia z ubezpieczeń społecznych. Przedsiębiorca prowadzi bowiem działalność na własny rachunek i własne ryzyko.
PRZYKŁAD: KONIECZNE WYREJESTROWANIE
Andrzej B. prowadzi działalność gospodarczą związaną z wypożyczaniem sprzętu turystycznego wczasowiczom. Jego działalność jest prowadzona tylko w okresie letnim, tj. od połowy czerwca do końca sierpnia. Osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w okresie faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej. Wobec tego tylko za ten okres Andrzej B. jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz w konsekwencji na ubezpieczenie zdrowotne, bez względu na to, czy posiada wpis do ewidencji przez cały rok, czy tylko na okres letni. Rozpoczynając prowadzenie działalności, Andrzej B. musi się zgłosić do ZUS-u jako płatnik składek i osoba ubezpieczona, a po sezonie wyrejestrować się jako płatnik i ubezpieczony.
PRZYKŁAD: PODSTAWA WYMIARU SKŁADEK
Piotr K. skuszony możliwością opłacania przez dwa lata niższych składek otworzył od 25 kwietnia 2007 r. warsztat samochodowy. Mimo otwarcia zakładu 25 kwietnia pierwszy klient pojawił się dopiero 29 kwietnia. Za okres od 25 do 28 kwietnia, kiedy mimo otwarcia warsztatu miał faktycznie przerwę w jego prowadzeniu, musi opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Prowadzący działalność ma bowiem obowiązek opłacać składki w okresie prowadzenia działalności gospodarczej, a w wymienionym okresie zakład był otwarty i gotowy do przyjęcia potencjalnych klientów. Gdy działalność została rozpoczęta 25 kwietnia, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za ten miesiąc powinna być ustalona proporcjonalnie, tzn. minimalną podstawę wymiaru - 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (280,80 zł) należy podzielić przez liczbę dni miesiąca (30) i pomnożyć przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom (6). Od tak ustalonej podstawy (56,16 zł) należy naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne. Natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Wobec tego składka ta powinna być naliczona od pełnej podstawy wymiaru, tj. 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Za kwiecień minimalna podstawa składki na ubezpieczenie zdrowotne to 2116,88 zł, a kwota składki to 190,52 zł (9 proc. x 2116,88).
Podstawa prawna
l Art. 8, 13 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
Michał Jarosik