Zgodnie z ustawą o rachunkowości stosuje się średni kurs NBP z dnia poniesienia kosztu. Mimo wyboru przepisów o rachunkowości dla różnic kursowych dla ustalenia wysokości przychodu i kosztu w walucie obcej należy stosować przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, gdyż sam fakt uzyskania przychodu i poniesienie kosztu w walucie obcej jest innym rodzajowo zdarzeniem niż powstanie różnic kursowych.
Powstanie różnic
Różnice kursowe powstaną dopiero w momencie otrzymania zapłaty od kontrahenta lub zapłaty należności kontrahentowi z otrzymanej faktury jako różnica w stosunku do wartości przychodu i kosztu ustalonego według kursów z dnia uzyskania przychodu lub poniesienia kosztu (tj. różnica między dniem memoriału a dniem kasy).
Zatem nawet jeśli wybierzemy przepisy prawa bilansowego dla różnic kursowych, średni kurs NBP z dnia poniesienia kosztu i uzyskania przychodu można stosować dla określenia wartości kosztu i przychodu w walucie obcej, ale dla celów ewidencji bilansowej wysokości kosztów i przychodów, a nie podatkowej. Wysokość przychodu i kosztu podatkowego mogą bowiem określać wyłącznie przepisy prawa podatkowego, a nie bilansowego.
Inaczej jest natomiast w przypadku kosztów i przychodów z tytułu różnic kursowych, gdyż tu przepisy prawa bilansowego mogą mieć zastosowanie.
W polityce rachunkowości można jednak stosować zasady podatkowe także do celów rachunkowych. Można zatem również dla celów bilansowych przyjmować wartość przychodów i kosztów według średnich kursów NBP z dnia poprzedniego.
Należy mieć na uwadze nową definicję dnia poniesienia kosztu i nową definicję poniesienia kosztu w walucie obcej. W tym względzie trudno zgodzić się z tymi interpretacjami organów podatkowych, które twierdzą, iż koszt w walucie obcej może być kwalifikowany jako poniesiony w dacie wystawienia tej faktury. Po pierwsze, możliwość uznawania kosztu za poniesiony w walucie obcej przewiduje ustawa o PIT. Po drugie, nie można przyjmować, że ustawa o CIT przewiduje inny dzień poniesienia kosztu w walucie obcej a inny dzień, jeśli koszt jest poniesiony w złotych polskich. Zawsze dniem poniesienia kosztu jest dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Jeśli zatem podatnik księguje koszty w walucie obcej do miesiąca, w którym była wystawiona faktura, to ten miesiąc można uznać za okres, w którym koszt był poniesiony. Nie można zaś automatycznie przyjmować, że koszt w walucie obcej jest poniesiony w dniu wystawienia tej faktury przez zagranicznego kontrahenta.
W przypadku gdy na dzień wystawienia faktury kurs średni NBP waluty obcej (bieżący) nie został wyliczony i ogłoszony, do przeliczenia stosuje się kurs wymiany ostatnio wyliczony i ogłoszony.
Jeżeli nie wystawiono faktury w terminie kwoty wyrażone w walucie obcej przelicza się na złote według wyliczonego i ogłoszonego przez NBP kursu średniego waluty obcej (bieżącego) na dzień powstania obowiązku podatkowego (ewentualnie kurs ostatnio wyliczony i ogłoszony, gdy na ten dzień nie był jeszcze znany).
WAŻNE
Wysokość przychodu i kosztu podatkowego mogą określać wyłącznie przepisy prawa podatkowego, a nie bilansowego
Niejasne przepisy
Z tym że z uwagi na niejasności nowych przepisów, wyliczając dodatnie lub ujemne bilansowe różnice kursowe (wybrane dla celów podatkowych), należy moim zdaniem przyjąć różnicę między średnim kursem NBP z dnia poniesienia kosztu lub uzyskania przychodu (a nie z dnia poprzedzającego) a kursem z kolumny 2 wiersza odpowiednio 3 i 4 (tj. kurs sprzedaży dla kosztów i kurs kupna dla przychodów z dni faktycznych płatności).
Kurs faktyczny nie może być tu zastosowany, ponieważ nie było transakcji zakupu lub sprzedaży walut. Dlatego też stosuje się średni kurs NBP. Organy podatkowe błędnie moim zdaniem twierdzą, że w przypadku zapłaty z tytułu wcześniej wystawionej lub otrzymanej faktury należy stosować odpowiednio kurs kupna lub sprzedaży banku podatnika. Po pierwsze, skoro z ustawy o CIT znikł obowiązek stosowania kursów kupna i sprzedaży banku podatnika, to nie widzę podstaw prawnych do stosowania nadal tych kursów. Po drugie, nie sposób zgodzić się z organami podatkowymi, iż kurs faktycznie zastosowany to kurs, po jakim podatnik zgodnie z ustawą o rachunkowości wycenia otrzymaną bądź rozchodowaną walutę obcą. Ustawa o rachunkowości rzeczywiście nadal nakazuje stosować kursy sprzedaż lub kupna banku jednostki. Z tym że ustawa o CIT nie zawiera odesłania do ustawy o rachunkowości. Innymi słowy zupełnie błędne jest stanowisko organów podatkowych, które twierdzą, iż kurs, faktycznie zastosowany to kurs, po jakim miała miejsce wycena wpływającej lub wypływającej waluty obcej.
Co więcej, gdyby tak miało być, to wcale nie muszą to być te kursy, a np. kursy uśrednione sprzedaży lub kupna z końca danego miesiąca. Jeśli podatnik te kursy przyjąłby do wyceny na potrzeby podatkowe, to idąc śladem interpretacji organów podatkowych, należałoby te kursy przyjąć jako faktycznie zastosowane, gdyż posłużyły one do wyceny podatkowej przyjętej przez podatnika.
Oczywiście, ważne, by te inne kursy nie odbiegały o więcej niż 5 proc. od średnich kursów NBP. Przy sporych zaś transakcjach 5 proc. to bardzo dużo. Po czwarte, wreszcie powstaje pytanie, jakie będzie podejście organów podatkowych, gdy od 1 stycznia 2009 r. zmieni się ustawa o rachunkowości i również ona nie będzie się odwoływała do kursu kupna lub sprzedaży banku, lecz będzie się odwoływała tak jak obecnie ustawa o CIT do kursu faktycznie zastosowanego oraz średniego kursu NBP z poprzedniego dnia.
Dodatnie lub ujemne różnice kursowe powstają, gdy wartość otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa (lub odpowiednio wyższa: gdy chodzi o ujemne różnice kursowe) od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Jeżeli przy obliczaniu wartości różnic kursowych od przepływów na końce walutowym nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień. Kursy faktyczne będą miały zastosowanie przy transakcjach zakupu i sprzedaży walut.
STOSOWANIE ZASAD PODATKOWYCH
W polityce rachunkowości można stosować zasady podatkowe także do celów rachunkowych. Można zatem również dla celów bilansowych przyjmować wartość przychodów i kosztów według średnich kursów NBP z dnia poprzedniego.
Marek Koliński
doradca podatkowy, menedżer w Ożóg i Wspólnicy
Podstawa prawna
• Art. 9b i 15a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).
• Art. 14b i 24c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).