Spółka z o.o. zamierza nabyć udziały w innej spółce. Czy gdyby zaciągnęła na ten cel pożyczkę od udziałowca, to odsetki od tej pożyczki mogłaby zaliczać do kosztów uzyskania przychodu?
RADA
W przypadku gdy spółka nabywa udziały za własne środki, wydatki na nabycie udziałów mogą być zaliczane do kosztów dopiero w przypadku ewentualnego zbycia udziałów. Natomiast jeśli nabycie zostanie sfinansowane pożyczką (kredytem), to spółka będzie mogła zaliczać na bieżąco do kosztów płacone odsetki od tej pożyczki (kredytu).
UZASADNIENIE
Na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 updop nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub objęcie akcji albo udziałów. Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodów przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji). Jednakże chodzi tu tylko o wydatki bezpośrednio związane z nabyciem (np. cenę nabycia, opłaty notarialne ponoszone przez nabywcę).
Natomiast inne wydatki związane pośrednio z nabyciem udziałów, np. odsetki od pożyczki (kredytu) zaciągniętego na nabycie udziałów, nie są objęte powyższym wyłączeniem. W związku z tym mogą stanowić bieżące koszty uzyskania przychodu. Stanowisko takie zostało zawarte w wyroku NSA z 7 września 2004 r. (sygn. akt FSK 324/04) oraz w piśmie Ministerstwa Finansów z 12 marca 2001 r. nr PB4/BA-8214-486-94/01. W piśmie tym czytamy, że:
Użycie przez ustawodawcę określenia „wydatki na nabycie” oznacza, że do kosztów - ale dopiero z chwilą sprzedaży udziałów lub akcji - zalicza się wszelkie koszty bezpośrednio warunkujące nabycie tych udziałów lub akcji, bez których poniesienia nie byłoby możliwe skuteczne nabycie udziałów lub akcji. Do typowych kosztów warunkujących nabycie udziałów lub akcji zaliczyć należy zapłaconą cenę udziałów lub akcji oraz inne koszty bezpośrednio związane z tym zakupem (opłaty notarialne, prowizje biura maklerskiego itp.). Mając na uwadze stan faktyczny oraz przedstawiony stan prawny, kosztu zaciągniętego kredytu, tj. odsetki, prowizje oraz różnice kursowe, które wystąpią ze względu na zaciągnięcie kredytu, (...) nie traktuje się jako wydatków na nabycie udziałów, lecz jako zapłatę za kredyt, wobec czego są one kosztem uzyskania przychodu w dacie ich faktycznej zapłaty lub kapitalizacji.
Jeżeli więc spółka nabędzie udziały, akcje w innej spółce kapitałowej za własne środki finansowe, to wydatki będą kosztem uzyskania przychodu dopiero w momencie ewentualnego zbycia tych udziałów. Może ono nastąpić np. po kilku albo kilkunastu latach, gdy ze względu na inflację będą one miały mniejszą realną wartość, a w konsekwencji ich sprzedaż wygeneruje wysoki dochód. W przypadku gdy zbycie udziałów w ogóle nie nastąpi, to również wydatki na nabycie udziałów nie będą mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. W przypadku jednak nabycia udziałów za pożyczkę (kredyt) spółka będzie mogła zaliczać do kosztów odsetki w datach ich zapłaty. Należy oczywiście w takiej sytuacji uwzględniać ograniczenia wynikające z przepisów dotyczących cienkiej kapitalizacji (art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop). Na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 60 updop nie uznaje się za koszty uzyskania przychodu odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia określoną na dzień zapłaty odsetek.
Jeżeli spółka zaciągnie na ten cel pożyczkę od udziałowca będącego osobą fizyczną, to w momencie zapłaty temu udziałowcowi odsetek będzie musiała jako płatnik pobierać podatek według stawki 19%. Odsetki te może zaliczyć w koszty podatkowe (uwzględniając ograniczenia z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 updop). W związku z tym zmniejszy swoje zobowiązania podatkowe. Gdyby jednak nie ponosiła kosztów tych odsetek to jej zobowiązanie byłoby wyższe. Ponadto, gdyby spółka wypłacała udziałowcowi odpowiednio wyższą dywidendę, to obciążona byłaby zryczałtowanym 19-proc. podatkiem od dywidendy. Łącznie zobowiązanie podatkowe spółki byłoby zatem wyższe niż w przypadku, gdy nabycie udziałów byłoby sfinansowane pożyczką, a udziałowiec otrzymałby kwotę netto niższą o podatek od dywidendy.
Przykład
Spółka A z o.o. nabyła udziały w spółce B z o.o. za kwotę 100 000 zł. Kapitał zakładowy spółki A z o.o. wynosi 50 000 zł. W celu nabycia udziałów spółka A zaciągnęła pożyczkę od głównego udziałowca będącego osobą fizyczną. Odsetki od tej pożyczki były ustalone według kryteriów rynkowych w wysokości 10% rocznie. Na dzień zapłaty odsetek spółka nie była zadłużona u udziałowców z innych tytułów. Nie miały zatem zastosowania ograniczenia wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 updop, bowiem zadłużenie z tytułu pożyczki nie przekroczyło trzykrotności kapitału zakładowego, czyli 150 000 zł (50 000 zł × 3).
W momencie zapłaty odsetek w roku podatkowym spółka zaliczy zatem do kosztów uzyskania kwotę 100 000 zł × 10% = 10 000 zł.
Na podstawie art. 30a ust. 1 pkt 1 updof spółka od tej kwoty pobrała zryczałtowany podatek według stawki 19%, tj. 10 000 zł × 19% = 1900 zł.
Udziałowiec otrzymał kwotę netto 10 000 zł - 1900 zł = 8100 zł.
Spółka jednak, zaliczając do kosztów kwotę odsetek brutto 10 000 zł, zmniejszyła swoje obciążenia podatkowe również o kwotę podatku ustalonego na zasadach ogólnych w wysokości 1900 zł (10 000 zł × 19%).
Zatem zapłata odsetek udziałowcowi spowodowała pobranie podatku od odsetek w tej samej wysokości, w jakiej nastąpiło zmniejszenie obciążeń podatkowych spółki. Gdyby jednak spółka nie zaciągała pożyczki na zakup udziałów (zakupiła je za własne środki) i zamiast zapłaty odsetek osiągnęła dochód wyższy o 10 000 zł, to dochód ten byłby opodatkowany według stawki ogólnej 10 000 zł × 19% = 1900 zł. Gdyby następnie wypłaciła dywidendę wyższą o kwotę 10 000 zł - 1900 zł = 8100 zł, to od tej kwoty powinna pobrać podatek od dywidendy w wysokości 8100 zł × 19% = 1539 zł. W takim przypadku udziałowiec otrzymałby kwotę niższą tj. 6561 zł (8100 zł - 1539 zł) niż wówczas, gdyby otrzymał odsetki od udzielonej spółce pożyczki.
W związku z powyższym udzielenie pożyczki spółce przez udziałowca na zakup udziałów w innej spółce kapitałowej spowoduje zmniejszenie łącznych obciążeń podatkowych (spółki i udziałowca). Zakładając, że pożyczka byłaby długoterminowa, korzyści byłyby odpowiednie wyższe.
• art. 16 ust. 1 pkt 8, pkt 60 i pkt 61 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 251, poz. 1847
• art. 30a ust. 1 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 35, poz. 219
Krzysztof Rustecki
ekspert w zakresie podatków dochodowych