Otwarcie niemieckiego rynku pracy dla obywateli polskich nastąpiło 1 maja 2011 r. Przez „otwarcie niemieckiego rynku pracy” w tym przypadku należy rozumieć zniesienie wymogu uzyskania pozwolenia na pracę. Dotyczy to wszystkich osób - polskich obywateli zamierzających podjąć pracę w Niemczech niezależnie od posiadanych przez nich kwalifikacji, długości planowanego zatrudnienia, sektora zatrudnienia (ograniczenia zatrudnienia obcokrajowców istnieją w zakresie zatrudnienia w służbie publicznej). Otwarcie niemieckiego rynku pracy obejmuje również zatrudnienie Polaków przez niemieckie agencje zatrudnienia w celu kierowania ich do pracy na rzecz niemieckich przedsiębiorców.
Zasada równego traktowania
W przypadku zatrudnienia przez pracodawcę niemieckiego w celu wykonywania pracy na terytorium Niemiec zastosowanie znajdzie niemieckie prawo pracy.
Zgodnie z unijną zasadą równego traktowania pracowników niezależnie od ich przynależności państwowej pracodawca niemiecki nie może, powołując się na polskie obywatelstwo pracownika, traktować go gorzej niż pracownika-Niemca wykonującego taką samą pracę albo pracę o takiej samej wartości.
W prawie niemieckim warunki zatrudnienia nie są uregulowane w jednym akcie prawnym. Przeciwnie, regulują je różne akty prawne - przede wszystkim przepisy niemieckiego Kodeksu cywilnego, a także m.in. ustawy:
• o czasie pracy,
• o zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz na czas określony,
• o minimalnym wymiarze urlopu wypoczynkowego,
• dotyczące zasady równego traktowania w zatrudnieniu,
• o kontynuacji wynagrodzenia.
Dodatkowo, istotne znaczenie dla uregulowania minimalnych warunków zatrudnienia, w szczególności minimalnych stawek wynagrodzenia, mają układy zbiorowe pracy.
Nawiązanie stosunku pracy
Jeżeli chodzi o nawiązanie stosunku pracy, to podobnie jak w prawie polskim cechą charakterystyczną zatrudnienia pracowniczego jest wykonywanie pracy osobiście przez pracownika pod kierownictwem pracodawcy. To pracodawca wyznacza czas, miejsce oraz sposób wykonywania zadań przez pracownika. Ta uwaga ogólna pozwala odróżnić zatrudnienie pracownicze od innych form zatrudnienia, np. na podstawie umowy o dzieło, a w konsekwencji rozstrzyga o zastosowaniu do osoby świadczącej pracę przepisów prawa pracy.
WAŻNE!
Zgodnie z ogólną zasadą potwierdzoną w prawie unijnym powszechną podstawą zatrudnienia powinna być umowa na czas nieokreślony, wyjątkiem natomiast umowa na czas określony.
W prawie niemieckim możliwość zatrudnienia na czas określony jest ograniczona do dwóch sytuacji. Po pierwsze, gdy zatrudnienie terminowe w danych okolicznościach jest obiektywnie uzasadnione, np. istnieniem okresowego zapotrzebowania na pracę, koniecznością zastępstwa pracownika nieobecnego z przyczyn usprawiedliwionych. Po drugie, w sytuacji gdy pracodawca zatrudnia danego pracownika po raz pierwszy. Umowa na czas określony może być zawarta maksymalnie na okres 2 lat. W przypadku zawarcia jej na okres krótszy istnieje możliwość jej przedłużania (maksymalnie trzykrotnie) do 2 lat. Od zasady tej istnieją wyjątki m.in. w sytuacji zatrudnienia pracowników na czas określony przez pracodawców rozpoczynających działalność.
Dla charakteru zatrudnienia - terminowe czy na czas nieokreślony - istotne jest dopełnienie wymogów formalnych - to jest zawarcie umowy o pracę na czas określony na piśmie przed rozpoczęciem pracy. Niespełnienie tego warunku daje pracownikowi możliwość zakwestionowania skuteczności ograniczenia długości trwania zatrudnienia.
Na pracodawcy ciąży obowiązek poinformowania pracownika na piśmie o podstawowych elementach treści jego umowy o pracę. Obowiązek ten pracodawca powinien wykonać w okresie jednego miesiąca od momentu zatrudnienia pracownika. Wydaje się, że cel wprowadzenia tego obowiązku, to jest zapoznanie pracownika z obowiązującymi go warunkami zatrudnienia, zostanie spełniony, gdy informacja ta zostanie mu przekazana w formie dla niego zrozumiałej - przedstawiona w języku, który zna.
Wymiar czasu pracy
Co do regulacji dotyczących maksymalnego wymiaru czasu pracy, to zgodnie ze wspomnianą powyżej ustawą o czasie pracy, maksymalny dobowy wymiar czasu pracy wynosi 10 godzin, z tym że w przyjętym okresie rozliczeniowym średni dobowy wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 8 godzin. Średni tygodniowy wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym wynosi 39 godzin. Wspomniana ustawa o czasie pracy implementuje do prawa niemieckiego przepisy dyrektywy Rady 93/104/WE z 23 listopada 1993 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (DzUrz WE L 307 z 1993 r., s. 18). W związku z tym ustanawia również ogólne gwarancje minimalnych okresów nieprzerwalnego odpoczynku dobowego (11 godzin), tygodniowego (24 godzin).
Prawo do urlopu wypoczynkowego
Dyrektywa 93/104/WE w art. 7 zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia pracownikowi w każdym roku kalendarzowym co najmniej czterech tygodni płatnego urlopu wypoczynkowego. W prawie niemieckim minimalny wymiar rocznego urlopu wypoczynkowego wynosi 24 dni powszednich, przy czym jako dzień powszedni traktuje się również sobotę.
Nieco inaczej niż w prawie polskim uregulowano zasady nabywania prawa do urlopu. Otóż, pracownikowi w ramach danego stosunku pracy przysługuje prawo do pierwszego pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego po przepracowaniu 6 miesięcy. Po spełnieniu tego warunku prawo do kolejnych urlopów wypoczynkowych pracownik nabywa z początkiem roku kalendarzowego z góry. Jeżeli natomiast stosunek pracy został rozwiązany przed upływem 6 miesięcy, to pracownik ma prawo do urlopu w wymiarze 1/12 pełnego wymiaru za każdy pełny przepracowany miesiąc pracy (odpowiednio w przypadku niewykorzystania urlopu wobec ustania stosunku pracy prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop).
Wskazany wyżej wymiar urlopu ma charakter minimalny. Wyższy wymiar urlopu mogą przewidywać układ zbiorowy pracy lub umowa o pracę. Z postanowień układu, umowy o pracę może również wynikać prawo pracownika do dodatkowego obok wynagrodzenia urlopowego świadczenia urlopowego.
Wiele informacji dotyczących stanu niemieckiego prawa pracy jest zamieszczonych na stronach internetowych ambasady RP w Niemczech (www.berlin.polemb.net) oraz PiP.
Podstawa prawna:
• niemiecki Kodeks cywilny (niem. Bürgerliches Gesetz buch),
• ustawa o czasie pracy (niem. Arbeitszeitgesetz),
• ustawa o zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz na czas określony (niem. Teilzeit- und Befristungsgesetz),
• ustawa o minimalnym wymiarze urlopu wypoczynkowego (niem. Mindesturlaubsgesetz für Arbeitnehmer - Bundesurlaubsgesetz),
• ustawa dotycząca zasady równego traktowania w zatrudnieniu (niem. Allgemeines Gleichbehandlungsgesetz),
• ustawa o kontynuacji wynagrodzenia (niem. Entgeltfortzahlungsgesetz).
Agnieszka Zwolińska