Dotacje z Funduszy Strukturalnych, czyli Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF), to najważniejsze, ale nie jedyne źródła finansowania małych i średnich przedsiębiorstw z Unii Europejskiej. W Polsce pomoc z funduszy przyznawana jest w ramach krajowych i regionalnych Programów Operacyjnych (pisaliśmy o nich m.in. w listopadowym numerze „TB”).
Unia Europejska wspiera MSP także za pośrednictwem:
• programów tematycznych,
• instrumentów finansowych.
Programy tematyczne
Programy tematyczne, jak wskazuje nazwa, ukierunkowane są na konkretne tematy, m.in. środowisko, badania, edukację, kulturę. Za ich przygotowanie i realizację odpowiadają poszczególne dyrekcje Komisji Europejskiej.
Wnioski o wsparcie z programów tematycznych składa się bezpośrednio w konkretnej dyrekcji KE. O dotacje mogą się ubiegać projekty międzynarodowe małych i średnich przedsiębiorstw, które przyczyniają się do realizacji założonych przez UE celów.
Środowisko
Dotacje na projekty związane z ochroną środowiska można uzyskać ze środków programu LIFE+, który składa się z trzech komponentów:
• przyroda i różnorodność biologiczna,
• polityka i zarządzanie w zakresie ochrony środowiska,
• informacja i komunikacja.
Budżet LIFE+ na lata 2007-2013 to ponad 2 mld euro. Małe i średnie firmy mogą wnioskować o dotację zarówno z części funduszu zarządzanej bezpośrednio przez Komisję Europejską, jak i z części zarządzanej przez agencje krajowe. Krajową Instytucją Wdrażającą Instrument Finansowy LIFE+ w Polsce jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Nabór wniosków do programu odbywa się raz w roku.
Celem programu Marco Polo jest zmniejszenie natężenia ruchu na drogach, rozwój transportu intermodalnego oraz zmniejszenie negatywnego wpływu transportu towarowego na środowisko. Ze środków programu wspierane są projekty komercyjne z zakresu transportu towarowego, logistyki oraz środków zmniejszających natężenie ruchu. Budżet programu to 400 mln euro. Nabór wniosków ogłasza raz w roku Komisja Europejska.
Program Ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP) ma się przyczynić do realizacji celów strategii lizbońskiej w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Budżet programu na lata 2007-2013 to około 3,6 mld euro.
Ze środków programu CIP wspierane będą m.in. następujące działania:
• zwiększanie konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich firm,
• promocja innowacji, w tym innowacji ekologicznych,
• ułatwianie dostępu do finansowania na rozpoczęcie i rozwój działalności MSP,
• przyspieszanie tworzenia konkurencyjnego, innowacyjnego społeczeństwa informacyjnego,
• promocja efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii we wszystkich sektorach gospodarki, w tym w transporcie.
W programie CIP nie ma kwot przypisanych danemu krajowi lub regionowi, a projekty konkurują o dofinansowanie w ogólnowspólnotowych konkursach. Nabór wniosków odbywa się w sposób ciągły, aż do wyczerpania środków na dany rok. Informacji o programie udzielają w Polsce krajowe punkty kontaktowe (KPK):
• Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN,
• Krajowa Agencja Poszanowania Energii,
• Związek Banków Polskich.
Działalność KPK koordynuje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.
Innowacyjność
W 7 Programie Ramowym na rzecz badań i rozwoju technologicznego (2007-2013) mali i średni przedsiębiorcy mogą korzystać z czterech programów szczegółowych:
• „Współpraca” (około 32,3 mld euro),
• „Pomysły” (około 7,5 mld euro),
• „Ludzie” (około 4,7 mld euro),
• „Możliwości” (około 4,3 mld euro).
Wnioski o dofinansowanie ze środków 7PR przyjmuje KE. Obowiązki Krajowego Punktu Kontaktowego dla 7 Programu Ramowego na rzecz badań i rozwoju technologicznego pełni Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN.
Edukacja i szkolenia
Zintegrowany program działań w zakresie kształcenia ustawicznego na lata 2007-2013 składa się z czterech osobnych programów:
COMENIUS - wspierający ogólne działania edukacyjne, obejmujący edukację szkolną, aż do końca szkoły średniej,
ERASMUS - wspierający edukację i zaawansowane szkolenia na poziomie szkolnictwa wyższego,
LEONARDO DA VINCI - wspierający wszystkie pozostałe aspekty szkolnictwa i doskonalenia zawodowego,
GRUNDTVIG - zajmujący się edukacją dorosłych.
Największe znaczenie dla małych i średnich firm ma program Leonardo da Vinci, ponieważ wspiera on międzynarodowe innowacyjne projekty, które mają promować wiedzę, predyspozycje oraz umiejętności niezbędne do skutecznej integracji w świecie pracy oraz pełnego korzystania z praw obywatelskich. Ze środków przeznaczonych na program dofinansowywane są m.in. projekty dotyczące mobilności, doskonalenia wiedzy i nauka języków obcych pracowników MSP. W Polsce wnioski przyjmuje i udziela dotacji Biuro Koordynacji Kształcenia Kadr, Fundusz Współpracy, które pełni funkcję Krajowego Biura Programu Leonardo da Vinci.
Instrumenty finansowe
Kolejnym źródłem finansowania MSP ze środków UE są instrumenty finansowe. Większością zarządza Europejski Fundusz Inwestycyjny, a w poszczególnych krajach są one dostępne za pośrednictwem krajowych instytucji pośrednictwa finansowego (banki, fundusze inwestycyjne, instytucje kredytowe). Instrumenty finansowe mają w efekcie zwiększyć liczbę kredytów dostępnych dla MSP oraz zachęcić instytucje pośredniczące do rozwijania usług finansowych dla tego segmentu przedsiębiorstw.
W ramach Programu Ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP) w latach 2007-2013 przeznaczono ponad 1,1 mld euro na instrumenty finansowe. Są to trzy rodzaje instrumentów, których zarządzaniem zajmuje się, w imieniu Komisji Europejskiej, Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI):
• Instrument na rzecz wysokiego wzrostu i innowacji (GIF) w MSP ma na celu zwiększanie dostępności kapitału własnego innowacyjnych firm, zarówno w początkowej fazie ich rozwoju, jak i w fazie ekspansji.
• System poręczeń (SMEG) dla MSP zapewnia dodatkowe gwarancje na rzecz programów gwarancyjnych w celu zwiększenia dostępności funduszy dla takich firm. Zajmuje się on czterema obszarami:
• dostępem do pożyczek (lub substytutów pożyczek, takich jak leasing) dla MSP o wysokim potencjale wzrostu,
• finansowaniem za pomocą mikrokredytów,
• dostępem do kapitału własnego lub kapitału typu „quasi-equity”,
• sekurytyzacją.
• System rozwijania zdolności (CBS) MSP wspiera rozwój zdolności instytucji pośrednictwa finansowego w niektórych państwach członkowskich.
Środki z tych instrumentów przekazywane są wyspecjalizowanym instytucjom finansowym. Dofinansowane instytucje udostępniają następnie kapitał innowacyjnym MSP, umożliwiając im rozpoczęcie i rozwój działalności, wprowadzenie produktów i usług na rynek czy prowadzenie działalności B + R.
Własne inwestycje Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego opierają się na dwóch instrumentach:
• kapitał wysokiego ryzyka EFI składa się z inwestycji w fundusze wysokiego ryzyka oraz inkubatorów przedsiębiorczości, które wspierają MSP, w szczególności nowo utworzone i zorientowane na nowoczesne technologie,
• gwarancje EFI zapewniają gwarancje instytucjom finansowym udzielającym kredytów MSP.
Środki pozaunijne
Nowe państwa członkowskie Unii Europejskiej, w tym Polska, otrzymały dodatkowe, poza funduszami UE, źródło wsparcia. Zaoferowała je Szwajcaria. Polsce przypadnie z tego źródła około 311 mln euro, które będą wypłacane przez osiem lat. Celem Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy jest zmniejszanie różnic społeczno-gospodarczych istniejących między Polską a wyżej rozwiniętymi państwami UE oraz różnic między regionami naszego kraju (około 40% środków zostanie rozdysponowanych w czterech województwach Polski Południowo-Wschodniej: lubelskie, małopolskie, podkarpackie i świętokrzyskie). Większość środków ze szwajcarskiego programu przypadnie samorządom, ale skorzystają z niego także małe i średnie firmy.
Ze środków przeznaczonych dla firm wspierane będą m.in.:
• rozwój sektora prywatnego i propagowanie eksportu ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw,
• ułatwianie dostępu do kapitału, wsparcie dla MSP w dziedzinie zarządzania,
• propagowanie zatwierdzonych organicznych produktów rolnych,
• propagowanie standardów, norm i oceny zgodności w dziedzinie produkcji przemysłowej i rolnej, propagowanie produkcji przemysłowej, która z punktu widzenia społecznego, ochrony środowiska oraz skuteczności ekologicznej jest zgodna z zasadą zrównoważonego rozwoju,
• poprawa ram regulacyjnych sektora finansowego oraz wzmacnianie instytucji i rynków finansowych,
• ochrona własności intelektualnej.
Wkład własny beneficjentów musi wynosić co najmniej 40% kosztów kwalifikowanych projektu.
Składanie wniosków przebiega dwuetapowo. Najpierw przygotowuje się tzw. Zarys Projektu. Pozytywna decyzja w sprawie tego dokumentu jest równoznaczna z koniecznością złożenia docelowej, Kompletnej Propozycji Projektu.
Wnioskodawca składający Zarys Projektu może ubiegać się o środki z Funduszu na Przygotowanie Projektu. Fundusz zapewnia pomoc finansową w procesie przygotowania Kompletnych Propozycji Projektów (np. studiów wykonalności, oceny oddziaływania na środowisko). Wnioski oceniane są przez instytucje krajowe i szwajcarskie. Ostateczną decyzję w sprawie przyznania dofinansowania podejmuje strona szwajcarska. W Polsce za realizację programu, m.in. za przyjmowanie i ocenę wniosków, odpowiada Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.