Raportowanie ESG: jak firma powinna się przygotować? Czym jest ESG? Jak wdrożyć system ESG w firmie. Czy ESG jest potrzebne? Jak ESG wpływa na rynek pracy? Jakie są wady i zalety ESG? Co należałoby zmienić w przepisach stanowiących o ESG?
17 grudnia 2024 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw. Wdraża ona dyrektywę w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD - Corporate Sustainability Reporting Directive). Zapytaliśmy dyrektor Instytutu ESG Urszulę Jóźwiak o to, jak firmy mogą przygotować się do raportowania ESG. Ekspertka odniosła się także do najważniejszych zagadnień związanych ze strategią zrównoważonego rozwoju, w tym m.in. na co zwrócić uwagę przy wdrażaniu strategii ESG, a także poruszyła kwestię wpływu ESG na rynek pracy.
Raportowanie ESG: jak się przygotować?
Iga Leszczyńska (I.L.) : Jak przygotować się do raportowania ESG?
Urszula Jóźwiak (U.J.): Pierwszym krokiem powinno być zapoznanie się z obowiązującymi przepisami, a więc przede wszystkim: dyrektywą ws. sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. CSRD) oraz rozporządzeniem ws. europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. ESRS). Kolejny krok to przygotowanie analizy wstępnej, która obejmuje m.in. ustalenie harmonogramu działań, przeszkolenie kadry, przegląd bieżących praktyk i politykę firmy oraz identyfikację obszarów wymagających poprawy. Dalszy etap to uwzględnienie oczekiwań i opinii interesariuszy i ich zaangażowanie w proces zmian. I w końcu dochodzimy do zarządzania wdrożeniem ESG.
Wdrażanie ESG krok po kroku
I.L.: Czy jest jakaś uniwersalna strategia pozwalająca wdrożyć ESG?
U.J.: W zasadzie nie istnieje coś takiego jak jeden uniwersalny sposób na skuteczne wdrażanie ESG w organizacji, bo za każdym razem trzeba wszystkie elementy dostosować do specyfiki danej firmy, jednak można wyróżnić kilka uniwersalnych kroków. Pierwszym krokiem jest analiza, w ramach której powinniśmy ustalić:
- model biznesowy firmy, co pozwoli na znalezienie obszarów, na które firma wpływa lub może wpływać w zakresie środowiskowym, społecznym oraz zarządczym i na wskazanie, jak te wymiary wpływają na firmę;
- mapę interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych – trzeba więc stworzyć listę osób, grup osób, organizacji i instytucji, które mogą wpływać na przedsiębiorstwo lub pozostają pod wpływem jego działalności. Należy wybrać tych, którzy są najistotniejsi (kluczowi) dla organizacji, oceniając m.in.: ich wpływ na organizację, rolę czy siłę wzajemnych powiązań i zależności
- ocena wpływu, ryzyk i szans – gdy mamy już model biznesowy i mapę interesariuszy, firma powinna ocenić, jaki ma wpływ na otoczenie (środowiskowe, społeczne, zarządcze) i jak to otoczenie na nią wpływa oraz jakie wiążą się z tym ryzyka i szanse. W tym procesie powinny brać udział kluczowe osoby/jednostki w firmie. Jeśli organizacja posiada odpowiednie dane w zakresie zrównoważonego rozwoju, może spróbować ocenić wpływ na zagadnienia zrównoważonego rozwoju w zakresie podwójnej istotności: istotność wpływu oraz istotność finansowa. Oba aspekty istotności należy oceniać w perspektywie krótko-, średnio- oraz długoterminowej.
Na tej podstawie możemy stworzyć listę istotnych zagadnień zrównoważonego rozwoju. Lista będzie pokazywać, gdzie są nasze wpływy, ale także ryzyka i szanse związane ze zrównoważonym rozwojem.
Kolejny ważny etap to ustalenie kluczowych priorytetów i określenie działań, w tym harmonogramu, zakresu ewentualnych luk do nadrobienia (np. w zakresie procedur), planu zaangażowania i przeszkolenia pracowników. Dalej pozostaje już monitorowanie realizowanych działań i celów (kontrolowanie postępów i wprowadzanie działań naprawczych) i przygotowanie raportu.
I.L.: Czy ESG jest potrzebne?
U.J.: Tak, ESG jako strategiczne podejście do zarządzania firmą/organizacją uwzględniające wpływ organizacji na kwestie środowiskowe, społeczne i zarządcze, a także związane z tymi wpływami ryzyka i szanse – jest potrzebne. To podejście pozwala nam na rozważną analizę dotychczasowych działań i zaplanowanie ich w dłuższej perspektywie, zniwelowanie ryzyk i wykorzystanie szans. ESG to takie CSR w excelu – nie jest podejściem dobrowolnym, ale ostatecznie ma wszystkim przynieść zysk – tak firmie (np. zmniejszenie wykorzystania energii – ma korzystny wpływ na planetę, ale daje także realny efekt dla firmy w postaci zmniejszenia wysokości rachunków), jak środowisku i ludziom.
Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2025. Podatki. Rachunkowość. Prawo pracy. ZUS
ESG: zalety i wady
I.L.: Jakie są wady i zalety ESG?
U.J.: Jak każda koncepcja ESG ma swoje wady i zalety. Do zalet można zaliczyć: korzystny wpływ na planetę (redukcja śladu węglowego, promowanie OZE i efektywności energetycznej, odpowiedzialne zarządzanie zasobami, wzrost świadomości ekologicznej wśród firm i konsumentów); poprawa warunków pracy i wpływ społeczny (wzmacnianie różnorodności, równości i inkluzywności w miejscu pracy, lepsza polityka wynagrodzeń i ochrona praw pracowników, pozytywny wpływ na lokalne społeczności); większa przejrzystość i lepsze zarządzanie (mniejsze ryzyko skandali finansowych i korupcji, zwiększone zaufanie inwestorów i interesariuszy, lepsza reputacja i wartość marki); wzrost wartości firm i przewaga konkurencyjna (inwestorzy oceniają firmy pod kątem ESG, możliwość uzyskania lepszych warunków finansowania np. "zielone obligacje", długoterminowa stabilność finansowa i zmniejszone ryzyko regulacyjne).
Wady: koszty wdrożenia i raportowania (zatrudnienie nowych pracowników do raportowania czy firm zewnętrznych, analizy i audyty, wdrożenie zmian dot. zrównoważonego rozwoju może być kosztowne, nawet jeśli w długoterminowym okresie przyniesie zyski); ryzyko „greenwashingu” (zmiany pozostaną jedynie „na papierze”, a nie będzie realnych skutków; możliwość manipulowania danymi ESG dla poprawy wizerunku); problem z mierzeniem efektów (trudność w dokładnym mierzeniu np. wpływu społecznego, ale i ekologicznego; trudność w analizowaniu raportów – w szczególności na początku procesu raportowania); konsekwencje gospodarcze (firmy, które nie dostosują się do ESG, mogą mieć problemy z dostępem do kapitału; niektóre sektory (np. energetyka oparta na paliwach kopalnych) są pod presją ESG, co może prowadzić do utraty miejsc pracy; ESG może zwiększać biurokrację i regulacje, co obciąża przedsiębiorstwa).
Wpływ ESG na rynek pracy
I.L.: Czy ESG wpłynie (a może już wpływa) na rynek pracy?
U.J.: ESG wpływa już na rynek pracy – widać to po wzrastającej liczbie ogłoszeń firm poszukujących ekspertów i specjalistów dot. ESG i raportowania czy neutralności klimatycznej. Ale to nie wszystko. Coraz więcej pracowników (zwłaszcza młodszych pokoleń, takich jak millenialsi i Gen Z) chce pracować w firmach, które mają pozytywny wpływ na środowisko i społeczeństwo. Dodatkowo widoczny jest wzrost oczekiwań czy też wymagań pracowników – w zakresie benefitów pozapracowych, odpowiedzialnej polityki prozdrowotnej, etycznego zarządzania. Warto też podkreślić, że firmy odpowiedzialne społecznie zyskują przewagę w zakresie pozyskiwania utalentowanych pracowników.
ESG nie tylko zmienia wymagania wobec firm, ale także wpływa na rynek pracy poprzez tworzenie nowych zawodów, poprawę warunków pracy oraz zwiększenie znaczenia wartości etycznych i ekologicznych. Firmy, które nie dostosują się do tych zmian, mogą mieć trudności z rekrutacją i utrzymaniem talentów.
ESG: czy czekają nas zmiany?
I.L.: Co należałoby zmienić w przepisach stanowiących o ESG?
U.J.: Pod koniec 2024 roku na agendzie politycznej UE pojawiła się inicjatywa nowej Komisji Europejskiej dotycząca wprowadzenia szybkich zmian w pakiecie legislacyjnym związanym z ESG i raportowaniem ESG. KE zamierza pod koniec lutego br. opublikować projekt Omnibus Directive/Regulation, który ma uprościć, zmodyfikować i zwiększyć spójność w unijnych aktach prawnych przyjętych w ostatnich latach, w tym dyrektywy CSRD, dyrektywy ws. należytej staranności, rozporządzenia taksonomicznego ws. zrównoważonego finansowania oraz rozporządzenia SFDR dla instytucji finansowych. Na pewno uproszczenia są potrzebne, np. w zakresie przyjęcia jednego uproszczonego standardu ESRS dla wszystkich MŚP.