W sprawach rozpatrywanych przez sądy gospodarcze istotną kwestią dla przedsiębiorców jest wnoszenie o zwolnienie strony od kosztów sądowych. Wniosek o zwolnienie od kosztów przerywa bowiem termin do uiszczenia opłaty. Przy czym, w aktualnym orzecznictwie nie budzi już wątpliwości, że składając wniosek nie trzeba uiszczać opłaty stałej w wysokości 30 zł.
W praktyce działania profesjonalnych pełnomocników pojawiło się jednak pytanie, w jakim momencie należy uiścić opłatę w sytuacji, w której wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zostaje oddalony, a następnie oddalone zostaje zażalenie na oddalenie tegoż wniosku. Pojawiło się przy tym kilka niebezpiecznych orzeczeń, iż obowiązek uiszczenia opłaty powstaje już z chwilą wydania postanowienia o oddaleniu zażalenia (dodajmy, że w przeważającej mierze na posiedzeniu niejawnym). Na szczęście w uzasadnieniu postanowienia z 6 października 2006 r., sygn. akt V CSK 158/06, oraz w uchwale z 28 listopada 2006 r., sygn. akt III CZP 98/06 SN wypowiedział się jednoznacznie za poglądem, iż w omawianym przypadku uiszczenie opłaty nastąpić winno dopiero na wezwanie sądu.
Do wniosku o zwolnienie od tych kosztów dołączyć należy oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (według urzędowego wzoru). Brak takiego oświadczenia powoduje zwrot wniosku (art. 102 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) i w konsekwencji takie skutki, jakby opłata nie została uiszczona - zwrot lub nawet odrzucenie. Z tym że z orzecznictwa SN wynika, iż jeżeli strona sama wnosi środek zaskarżenia - nawet, jeżeli w sprawie jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, to będzie wzywana do dołączenia oświadczenia, bez automatycznego zwrotu wniosku.
Jeżeli strona występuje w postępowaniu cywilnym samodzielnie, w przypadku nienależnego opłacenia wszelkich pism (w tym środków zaskarżenia), sąd wezwie tę stronę do uiszczenia opłaty w terminie tygodniowym (art. 130 k.p.c.). Tylko w razie bezskutecznego upływu terminu tygodniowego pismo zostanie zwrócone i nie wywoła żadnych skutków. Jeśli zaś wezwanie sądowe zostanie zrealizowane prawidłowo, to skutek pisma nastąpi od daty jego pierwotnego wniesienia.
Strona działająca bez profesjonalnego pełnomocnika powinna pamiętać także o poruszonych wcześniej kwestiach dotyczących zwolnienia od kosztów sądowych, zaokrąglania opłat, przeprowadzenia dowodów, z tym że skutki pomyłki takiej strony są łagodniejsze, aniżeli w przypadku, gdyby korzystała z pomocy profesjonalisty.
ROMAN NOWOSIELSKI
Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Wspólnicy