Internacjonalizacja przedsiębiorstwa to inaczej mówiąc umiędzynarodowienie działalności przedsiębiorstwa. O jej zaistnieniu można stwierdzić w sytuacji, w której co najmniej jeden produkt (usługa) w portfelu produktów - rynków firmy powiązany jest z rynkiem zagranicznym (przy czym należy zwrócić szczególną uwagę, że powiązanie to przybiera różne formy, a tylko jedną z nich jest sprzedaż - eksport). Generalnie można wyróżnić jej dwa rodzaje, czyli internacjonalizację czynną i internacjonalizację bierną. Pierwsza z nich to ekspansja zagraniczna przedsiębiorstwa w różnych możliwych formach, a druga to zawieranie różnorakich związków gospodarczych z firmami zagranicznymi bez wychodzenia z działalnością gospodarczą poza granice kraju lokalizacji danej firmy.
Zarówno strategii działania, jak i kryteriów ich podziału jest wiele. Ogólnie można dokonać podstawowego podziału strategii na aktywne (poszukiwanie przez przedsiębiorstwo nowych możliwości na rynkach zagranicznych) oraz pasywne (stosowanie obrony przed konkurencją z zagranicy na rynku krajowym). Najczęściej prezentowanym jest podział strategii internacjonalizacji na: etnocentryczną - przeprowadzaną w formie eksportu na określone, wybrane rynki zagraniczne, które są zbliżone do specyfiki rynku krajowego, a tym samym umożliwiają stosowanie podobnej strategii jak na rynku krajowym; policentryczną - przeprowadzaną na zasadzie obsługi wielu rynków zagranicznych z uwzględnieniem ich zróżnicowania i specyfiki, przedsiębiorstwo tworzy na tych rynkach zupełnie nowe rozwiązania organizacyjne; globalną - która zakłada traktowanie rynku światowego lub regionalnego jako rynku homogenicznego; dualną - jest ona hybrydą strategii globalnej i policentrycznej (uzyskanie korzyści z globalnej integracji przy dopasowaniu się do specyfiki poszczególnych rynków).
Innym podziałem strategii internacjonalizacji firmy jest tzw. klasyczny, uwzględniający kierunki zmiany portfela produktów - rynków. Według tego kryterium można wyróżnić następujące strategie: obronną - przedsiębiorstwo kieruje dotychczasową ofertę produktową na rynki, na jakich działało do tej pory; rozwoju rynków - przedsiębiorstwo wprowadza swoją ofertę produktową na nowe rynki; rozwoju produktu - przedsiębiorstwo wprowadza nową ofertę produktową na rynki, na jakich działało to tej pory; dywersyfikacji - przedsiębiorstwo rozpoczyna działalność na nowych rynkach, wprowadzając ofertę nowych produktów. Przewagę konkurencyjną, jaką wyznacza strategia internacjonalizacji, można określić za pomocą dwóch wyznaczników: rozproszenia geograficznego działalności przedsiębiorstwa oraz zdolności do koordynacji różnych ogniw łańcucha wartości. Biorąc pod uwagę powyższe wyznaczniki, można wyróżnić: strategię koncentracji - najważniejsze ogniwa łańcucha wartości skupione są na terytorium danego kraju lub kilku krajów w sytuacji, w której przedsiębiorstwo produkuje we własnym kraju i eksportuje produkty przy wykorzystaniu sieci dystrybucji rozproszonej na cały świat (głównymi przesłankami do stosowania strategii są: korzyści skali w danym ogniwie łańcucha wartości: masa krytyczna, produktywność, obniżka kosztów jednostkowych; efekt doświadczenia w zakresie danej funkcji oraz korzyści logistyczne z tytułu koordynacji dwóch ogniw łańcucha wartości: obniżenia kosztów i terminów dostaw); strategię rozproszenia - rozproszenie terytorialne działalności wymagające znacznych inwestycji bezpośrednich poza granicami kraju; typ strategii najbardziej odpowiedni dla sektorów, w których koszty przechowywania towaru i jego transportu są wysokie (głównymi przesłankami do stosowania strategii są: wysokie koszty lub trudności transportowe; konieczność modyfikacji produktów celem spełnienia oczekiwań odbiorców lokalnych; oddziaływanie władzy państwowej).
Ponadto, ze względu na wielkość niezbędnych inwestycji, wymagane nakłady organizacyjne i wykorzystywane instrumenty można wyróżnić takie strategie, jak: skimming - wprowadzanie na ograniczony segment rynku zagranicznego podobnej oferty produktowej do oferowanej na rynku lokalnym; strategie charakteryzują niskie koszty, wysiłek organizacyjny i ryzyko, a instrumenty używane do jej wdrażania to pośredni eksport poprzez agentów i licencje; dumping (podobnie jak skimming) charakteryzuje się minimalnymi nakładami finansowymi, organizacyjnymi i niewielkim ryzykiem; sprzedaż produktów odbywa się po niskich cenach, co przekłada się na możliwości uzyskania większego utargu; instrumenty, jakie stosowane są przy tej strategii, to głównie pośredni eksport poprzez agentów i dystrybutorów; eksploracja - zakłada uzyskiwanie informacji o: rynkach zagranicznych w celu oceny powodzenia dużych inwestycji oraz o rynkach, na których prowadzona jest działalność w celu analizy zachowań konsumenckich potencjalnych nabywców, dostawców, władz lokalnych i administracji publicznej; brak jest wyznaczonych celów krótkookresowych związanych z poziomem zysku i udziału w rynku, natomiast ustalane są relacje handlowe charakteryzujące się niskimi kosztami i małym zaangażowaniem organizacyjnym; przykładowe instrumenty, jakie wykorzystywane są w tej strategii, to eksport, licencje i joint ventures; penetracja - zakłada maksymalne zaangażowanie finansowe i organizacyjne poza granicami kraju, które w dłuższym okresie powinno doprowadzić do uzyskania maksymalnych udziałów w rynku; strategia charakteryzuje się dużym ryzykiem i bezpośrednimi inwestycjami stanowiącymi instrument do jej wdrażania.
Przedsiębiorca, tak jak to było już wcześniej wspomniane, decydując się na internacjonalizację przedsiębiorstwa, powinien określić odpowiednią strategię działania. Konieczność jej ustalenia i stosowania wynika z dostosowania oferty produktowej i/lub usługowej do konsumenta docelowego. Opisywane powyżej strategie zostały wyznaczone na podstawie opisu zachowań strategicznych dużych firm, tak więc przyjęcie sztucznie którejkolwiek propozycji byłoby bezcelowe. Wyznaczana strategia działania przy umiędzynarodowieniu działalności przedsiębiorstwa powinna uwzględniać przede wszystkim wielkość i specyfikę przedsiębiorstwa (np. małe firmy chętniej i częściej stosują strategie: obronną, skimming oraz etnocentryczną).
Michał Hartmann