Faktoring rozumiany jest jako rodzaj działalności finansowej, która polega na skupieniu nieprzeterminowanych wierzytelności, które mają zostać spłacone przez odbiorców w ramach dostaw towarów i usług. W faktoringu występują 3 podmioty, wśród których należy wymienić: sprzedawcę, odbiorcę (dłużnik) oraz faktora. Taka forma działalności połączona jest z finansowaniem i świadczeniem dodatkowych usług na rzecz kontrahenta. Zgodnie z przykładami definicji zawartymi w literaturze, należy zwrócić uwagę, że z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia, do przedmiotu działalności firmy faktoringowej należą co najmniej dwie z czterech poniższych czynności:
• finansowanie bezspornych i niewymagalnych należności,
• prowadzenie sprawozdawczości i konta dłużników,
• egzekwowanie należności,
• przejmowanie ryzyka wypłacalności odbiorcy.
Podmiot, który świadczy usługi faktoringowe nazywany jest faktorem. Natomiast wśród klientów firm factoringowych można znaleźć głównie przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż z odroczoną płatnością, firmy o dużym zapotrzebowaniu na elastyczne finansowanie, firmy utrzymujące stałą współpracę z odbiorcami oraz takie, które realizują ekspansywną strategię zwiększania obrotów, np. poprzez stosunkowo długie terminy płatności.
Mechanizm działania faktoringu został zobrazowany na poniższym rysunku:
Źródło: IPO.pl na podstawie www.faktoring.pl
Omawiając powyższy rysunek, należy zwrócić uwagę na podmioty działające na rynku. Firma (sprzedawca) sprzedaje towar na danym rynku [1.], odsprzedając fakturę faktorowi [2.] z odpowiednim dyskontem. Następnie faktor płaci sprzedawcy towaru zaliczkę [3.], jednocześnie informując odbiorcę towaru o wymagalności zobowiązania. Po zapłacie faktury przez odbiorcę [4.], faktor wpłaca resztę pieniędzy pierwotnemu sprzedawcy towaru [5.].
Dużym profitem takiej działalności sprzedawcy jest szybkie pozyskanie kapitału obrotowego, który może sfinansować kolejny cykl operacyjny, rozpoczynając ponownie procedurę zilustrowaną powyżej. Poza tym spółka, która sprzedała swoje nieprzeterminowane należności, może regulować swoje zobowiązania, planować zarządzanie finansami oraz w wysokim stopniu redukować ryzyko ściągnięcia należności. Dodatkowo, jeśli podmiot dokonuje międzynarodowych transakcji gospodarczych, eksportując swoje wyroby i towary zagranicę, może ograniczyć ryzyko kursowe, zabezpieczając się przed negatywnymi zmianami kursu walutowego.
Rodzaje faktoringu
Ze względu na niejednorodność podmiotów gospodarczych w Polsce, różne firmy wymagają różnego rodzaju usług czy też finansowania, stąd też faktorzy oferują kilka rodzajów faktoringu. Jedną z możliwości jest faktoring niepełny (z regresem), który polega na odkupieniu od klienta faktury z odroczonym terminem płatności, po czym przekazuje pieniądze (ok. 80% należnej kwoty) na konto kontrahenta. Następnie po upływie terminu płatności, który jest wskazany na fakturze, i ściągnięciu należności od odbiorcy, przelana zostaje pozostała część kwoty na rachunek klienta. Faktoring pełny (bez regresu) polega praktycznie na tym samym, z tym że faktor przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności podmiotu, który ma zapłacić fakturę. Oprócz tradycyjnych form istnieje również faktoring eksportowy, który polega na odblokowaniu środków ulokowanych w fakturach wystawionych na rzecz podmiotów zagranicznych. Wielką zaletą dla klienta tego rodzaju faktoringu jest możliwość znacznego zredukowania ryzyka kursowego.
Rynek faktoringu w Polsce
Pomimo relatywnie długiej historii factoringu na świecie, w polskim prawie w dalszym ciągu nie istnieją przepisy regulujące ten obszar działalności. Fakt ten jednak nie blokuje w żadnym stopniu dynamicznego rozwoju tego rynku, który w minionych 3 latach zacznie powiększył swoją wartość.
Rozwój rynku factoringu w Polsce odzwierciedlony w wartości obrotu na rynku factoringowym w latach 2000 - 2009 został przedstawiony na poniższym wykresie:
Źródło: IPO.pl na podstawie danych www.faktoring.pl.
Istnienie firm factoringowych ma niemałe znaczenie dla polskiej gospodarki. Coraz większe zapotrzebowanie na tego typu usługi znacznie rozszerza działalność polskich usług factoringowych. Usługi oferowane przez faktorów pomagają bowiem w utrzymaniu i poprawieniu płynności finansowej coraz większej liczbie firm, w tym m.in. z branż spożywczej, hutniczej, motoryzacyjnej, budowlanej, stalowej czy w handlu.
Do głównych zalet faktoringu należy zaliczyć:
• większą dostępność kapitału,
• zapewnienie stałego dopływu środków pieniężnych, pozwalających na zwiększenie zysku i intensyfikację obrotów,
• możliwość odraczania płatności szczególnie pożądanym odbiorcom,
• poprawę płynności oraz likwidację skutków opóźnień płatniczych i zapewnienie skuteczniejszego sposobu planowania przepływów gotówkowych,
• zmniejszenie kosztów własnych, poprzez ograniczenie personelu administracyjnego, (faktor przejmuje na siebie obowiązek prowadzenia księgowości dłużników i obsługę wierzytelności, sprawuje kontrolę nad nimi oraz informuje o stanie niespłaconych wierzytelności)
• zredukowanie ryzyka kursowego (przy działalności eksportowej),
• całościowe lub częściowe przejęcie odpowiedzialności i ryzyka poprze instytucję factoringową.
Pomimo licznych, wyżej wymienionych zalet, faktoring ma też drugą stronę medalu, o której nie należy zapominać. Do głównych ograniczeń faktoringu zaliczyć bowiem można:
• większą złożoność usługi w porównaniu do kredytu
• koniczność większego zrozumienia usługi przez klienta,
• wyższe koszty w porównaniu do kredytu,
• wymóg posiadania odpowiedniej bazy klientów oraz określonego limitu sprzedaży,
• brak zainteresowania faktorów umowami dotyczącymi skupu wierzytelności o krótkim terminie wymagalności,
• konieczność zawiadamiania dłużników przy podpisaniu umowy faktoringowej,
• ograniczenia skupowanych wierzytelności do sektora B2B (faktoringowi nie podlegają odbiorcy detaliczni),
• ryzyko, że dłużnik zrezygnuje z dalszej współpracy z dostawcą, kiedy dowie się, że zawarta została umowa factoringu.
Rynek faktoringu w Polsce dynamicznie się rozwija, dostarczając nowego rodzaju finansowania dla podmiotów gospodarczych. Korzystając z tego rodzaju usługi, dostawca poza wygodnym źródłem finansowania, uzyskuje również wsparcie w procesie zarządzania należnościami, co dla niektórych sektorów polskiej gospodarki ma bardzo duże znaczenie.
Pełna wersja Raportu „Kapitał dla firm 2010”
Wojciech Demski