W postępowaniu egzekucyjnym zasadniczo obowiązek wskazania składników majątku dłużnika spoczywa na wierzycielu. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (np. orzeczenie SN z 25 kwietnia 1955 r., IV CZ 72/55, OSN 1956, nr III, poz. 69) wskazanie we wniosku o wszczęcie egzekucji tylko rodzaju egzekucji bez określenia jej sposobu nie spełnia wymagań przewidzianych w art. 797 kodeksu postępowania cywilnego („kpc”). Oznacza to, iż komornik nie podejmie egzekucji ze składników majątku dłużnika, które nie zostały wskazane we wspomnianym wniosku.
W przypadku gdy wierzyciel nie dysponuje informacjami o majątku dłużnika, stosownie do art. 797[1] kpc może on zlecić komornikowi poszukiwanie majątku za wynagrodzeniem.
Komornik dysponuje w tym zakresie odpowiednimi uprawnieniami. Obowiązkiem określonych instytucji w tym urzędów skarbowych i ZUS jest udzielanie informacji na zapytania kierowane przez komorników prowadzących postępowanie egzekucyjne.
Zgodnie z art. 53a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wysokość opłaty za zlecenie poszukiwania majątku dłużnika wynosi:
a) na wstępie - 3% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pobierana niezależnie od wyniku poszukiwania. Nieuiszczenie jej skutkuje zwrotem wniosku zawierającego zlecenie;
b) w przypadku odnalezienia majątku 5% wartości szacunkowej odnalezionego przez komornika majątku dłużnika, nie więcej jednak niż 100% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Opłata ta ulega zmniejszeniu o opłatę pobraną przez komornika od zlecenia na wstępie.
Jakie świadczenia może zająć komornik?
Po ustaleniu możliwości poszukiwania przez komornika majątku warto określić jakie świadczenia mogą być zajęte przez komornika. Egzekucja komornicza może być prowadzona z nieruchomości, ruchomości (np. samochodów), wynagrodzenia za pracę, z rachunków bankowych, z wierzytelności (wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło) oraz z innych praw majątkowych (np. udziały w spółce).
Ustawodawca przewidział ograniczenia w egzekucji, m.in. w przepisach kpc, kodeksu pracy oraz innych ustawach. W związku z tym, iż komornicy często zajmują wynagrodzenie za pracę i środki zdeponowane na rachunku bankowym, warto przedstawić ograniczenia w egzekucji ze wspomnianych składników majątkowych.
Komornik może (z ograniczeniami) zająć wynagrodzenie za pracę. Potrącenia mogą być dokonywane w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 wynagrodzenia. W przypadku egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości połowy wynagrodzenia. Dodatkowo przepisy kodeksu pracy określają kwoty wolne od potrąceń. Zgodnie z art. 871 § 1 kodeksu pracy wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
a) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
b) 75 % wynagrodzenia obliczonego jak w pkt a) - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
c) 90% wynagrodzenia obliczonego jak w pkt a) - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 kodeksu pracy.
Egzekucja ze środków zdeponowanych na rachunkach bankowych doznaje ograniczeń określonych w prawie bankowym. Zgodnie z art. 54 prawa bankowego środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. Jednakże ograniczenie te nie ma zastosowana do alimentów, gdyż zgodnie z art. 1083 § 2 kpc wierzytelności z rachunku bankowego podlegają egzekucji na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości.
Marek Maliński
Autor jest prawnikiem w Kancelarii Prawnej Skarbiec.Biz, która specjalizuje się w międzynarodowej optymalizacji podatkowej