Krótkoterminowe źródła finansowania powinny być spłacone do 1 roku, a długoterminowe powyżej 1 roku. Dług krótkoterminowy zazwyczaj jest tańszy, ale jego użycie wiąże się z większym ryzykiem. Przeciwna sytuacja występuje w przypadku zobowiązań o dłuższym terminie spłaty. Decydując się na wybór długu, należy zwrócić uwagę na: szybkość uruchomienia środków, ryzyko zmian stopy procentowej, prawdopodobieństwo uzyskania konkretnego źródła kapitału oraz czy okresy spłaty zadłużenia będą dopasowane do uzyskiwanych wpływów od odbiorców.
Spójrzmy najpierw na ryzyko. W przypadku krótkoterminowych źródeł finansowania ryzyko dla odbiorcy jest większe. Dotyczy ono zdolności do obsługi zadłużenia. Przedsiębiorstwo korzystające z dodatkowego finansowania krótkoterminowego musi wygenerować środki na jego spłatę w znacznie krótszym czasie niż w przypadku finansowania długoterminowego.
Kolejnym wspomnianym parametrem jest koszt. Koszt zadłużenia, które trzeba spłacić w krótkim terminie, jest zazwyczaj niższy niż koszt długu udzielonego na dłuższy okres. Koszt należy także rozpatrywać na tle zmian stóp procentowych. Niespodziewana zmiana stóp procentowych w krótkim okresie może doprowadzić do nieplanowanego wzrostu kosztów obsługi krótkoterminowych źródeł kapitału, natomiast w długim okresie zmiany te mogą wzajemnie się kompensować.
Trzecim czynnikiem, który trzeba uwzględniać, jest prawdopodobieństwo uzyskania dodatkowego finansowania. Łatwiej jest uzyskać finansowanie krótkoterminowe. W przypadku długu na okres powyżej 12 miesięcy firma powinna wykazać się lepszym standingiem finansowym. Ponadto wymagane będą dodatkowe zabezpieczenia długu.
Przedsiębiorstwo przed podjęciem decyzji o wyborze dodatkowego finansowania powinno oszacować realne wpływy, które pozwolą spłacać zadłużenie. Jeśli planowana jest duża inwestycja, np. budowa hali produkcyjnej, lepiej jest korzystać z finansowania długoterminowego.
Dodatkowo trzeba pamiętać, że finansowanie krótkoterminowe pozwala unikać ponoszenia kosztów utrzymywania zbędnego kapitału, gdy nie jest on potrzebny. Nie jest to możliwe w przypadku finansowania w okresie dłuższym niż 1 rok.
Decydując się na wybór źródła finansowania, firma powinna uwzględniać jeszcze: jakie są plany inwestycyjne, jaka jest jej zdolność do generowania i odzyskiwania gotówki, jak zmieni się rynek, na którym działa, obowiązujący system podatkowy, czy przepływy pieniężne są stabilne w czasie, interes akcjonariuszy oraz wpływ danego źródła kapitału na dalszą zdolność do zaciągania długów.
Kapitał w cyfrach
Przedsiębiorstwo często posiada kilka źródeł, za których pomocą może finansować działalność. Korzystanie z kapitału wiąże się zawsze z ponoszeniem kosztów. Koszty te mogą być w części rekompensowane poprzez ograniczanie ryzyka lub wykorzystywanie efektu tarczy podatkowej. Bardzo ważne jest, aby firma świadomie kształtowała strukturę źródeł finansowania. Umożliwi jej to uzyskanie najkorzystniejszego kosztu finansowania. Oczywiście, najprostszym rozwiązaniem jest użycie tylko jednego, najtańszego źródła kapitału, ale nie zawsze to możliwe. Zazwyczaj występują pewne ograniczenia związane z ryzykiem kredytowym, które sprawiają, że kredytodawcy pozwalają na zadłużanie się do pewnego górnego limitu. Z tego powodu należy stale kontrolować koszty finansowania przy określonej strukturze kapitału.
Do pomiaru kosztów kapitału firma powinna wykorzystywać średni ważony koszt kapitału i krańcowy koszt kapitału. Średni koszt kapitału firmy oblicza się jako średnią kosztów poszczególnych jego składników, ważoną ich udziałem w całości kapitału. Pozwala on dobrać taką strukturę finansowania, która zagwarantuje najniższy, możliwy do uzyskania w aktualnym momencie, całkowity koszt finansowania. Średni ważony koszt kapitału można obliczyć ze wzoru:
WACC = WK1/ WK * KK1 + .... + WKx / WK * kk
gdzie:
WACC - średni ważony koszt kapitału,
WK - wartość pierwszego źródła kapitału użytego do finansowania działalności,
KK - koszt efektywny użycia wybranego źródła kapitału.
Ten wzór to podstawowa formuła, która powinna być wykorzystywana przez przedsiębiorstwa, które chcą wiedzieć, ile płacą za kapitał.
Korzystając z obcych źródeł finansowania, firma odczuwa pozytywnie efekt odsetkowej tarczy podatkowej, w związku z czym efektywny koszt kapitału jest znacznie niższy. Odsetkowa tarcza podatkowa umożliwia obniżenie podstawy opodatkowania o koszty finansowania kapitałem obcym. Efektywny koszt długu, uwzględniając tarczę podatkową, obliczyć można ze wzoru:
EKF = KF * (1-T)
gdzie:
EKF - efektywny koszt finansowania,
KF - koszt kapitału obcego, do którego można zastosować tarczę podatkową,
T - stopa opodatkowania.
Natomiast koszt krańcowy to koszt uzyskania dodatkowej jednostki kapitału. W tym przypadku firma powinna stale prognozować, jak dodatkowe zadłużenie wpłynie na całkowite koszty finansowe przedsiębiorstwa.
Dlaczego firmy lubią dług?
Firmy bardzo chętnie sięgają po zewnętrze kapitały, racjonując środki własne. Duże korporacje wiedzą, że wykorzystanie kapitałów własnych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa nie jest darmowe. Właściciele angażujący swój kapitał zawsze oczekują maksymalizacji rentowności kapitału własnego. Ponadto zwracają szczególną uwagę na ryzyko. Inwestując swoje środki, właściciele zazwyczaj żądają większej premii za ryzyko, zawsze bezpieczniej jest inwestować kapitał pożyczony niż własny. W dużych korporacjach pozyskanie kapitału z zewnętrznych źródeł jest oznaką skutecznego zarządzania finansami. Akcjonariusze za wniesienie kapitałów własnych żądają zazwyczaj wypłaty dywidendy, która może być bardziej kosztowną operacją niż obsługa zadłużenia. Dodatkowo zwracają uwagę na „efekt rozwodnienia kapitału”. Na przykład jeśli firma przeprowadza dodatkową emisję akcji, wówczas negatywnie wpływa to na interesy obecnych akcjonariuszy. Choćby dlatego, że wypracowany zysk w kolejnych okresach będzie dzielony na większą liczbę akcji, a więc także i pomiędzy nowych akcjonariuszy. Poza tym nowi nabywcy akcji mogą zgromadzić taką ich ilość, że całkowicie zmienią dotychczasową strategię firmy. Być może w przypadku przedsiębiorstw małych i średnich odgrywa to mniejszą rolę, jednak istnieje kilka argumentów wzmacniających argument korzystania z długu przez firmy.
Po pierwsze właściciel zawsze będzie dążył do maksymalnego wykorzystania kapitałów własnych. Gdy rentowność kapitału własnego wynosi 15%, oznacza to, że każda zainwestowana złotówka będąca w posiadaniu właścicieli generuje 0,15 zł zysku. Wzrost tej wartości zwiększa korzyści dla właściciela inwestującego własny kapitał. Wzrost rentowności kapitału własnego można uzyskać m.in. dzięki wykorzystaniu kapitałów obcych.
Należy również wspomnieć o opisanym już wcześniej efekcie tarczy podatkowej. Oczywiście, ogromne znaczenie odgrywa również wykorzystanie efektu dźwigni finansowej. Zwiększa ona rentowność kapitału własnego.
Na efekt dźwigni finansowej bezpośrednio wpływa poziom zadłużenia. Dźwignia finansowa poprzez zaangażowanie długu w prowadzenie działalności umożliwia zwiększenie rentowności kapitału własnego. Zaangażowanie kapitału obcego ograniczy jednak wynik finansowy o wartość odsetek, ale jest to koszt, jaki firma musi zapłacić dawcy kapitału obcego za partycypowanie w wypracowaniu wyniku finansowego. Korzystając z długu, przedsiębiorca nie musi angażować tylko swojego kapitału. Dzięki temu na każdą złotówkę kapitału własnego przypada więcej wypracowanego zysku. Inaczej, kapitał własny pracuje bardziej efektywnie.
Przykład:
Wynik finansowy = 10 000 zł
Wariant A:
Kapitał własny = 100 000 zł
Wariant B:
Kapitał własny = 80 000 zł
Kapitał obcy = 20 000 zł
Odsetki od kapitału obcego = 1 000 zł
Rentowność kapitału własnego - wariant A = 10 000/100 000 = 10%
Rentowność kapitału własnego - wariant B = (10 000 - 1 000)/ 80 000 = 11,25 %
Jak wynika z powyższego przykładu, przy finansowaniu działalności tylko kapitałem własnym każda złotówka własnych środków wypracowała 10 gr zysku. Natomiast przy finansowaniu w części kapitałem obcym każda złotówka kapitału własnego wypracowała 11,25 gr zysku. Jak widać, inwestując mniej, zarabia się bardziej efektywnie.
Chcąc osiągnąć efekt dźwigni finansowej, należy jednak spełnić pewne warunki:
• Rentowność kapitału całkowitego powinna być wyższa od oprocentowania środków obcych. Jeśli ten warunek nie będzie spełniony, wówczas odsetki od kapitału obcego w całości pochłoną zysk wypracowany przez zaangażowanie długu, a także skonsumują część zysku, która była wypracowana przez kapitał własny.
• Zachowanie właściwej struktury kapitału. Nadmierne zaangażowanie długu powoduje wzrost kosztów zaciągania kolejnych zobowiązań, i tu wracamy o punkt wyżej.
Kolejna przewaga wykorzystania długu to premia za ryzyko. Cena za kapitał to część wolna od ryzyka, powiększona o premię za ryzyko. W przypadku kapitału własnego wysokość tej premii zazwyczaj jest wyższa. W mniejszych firmach może się ona wyrażać się w skłonności właścicieli do podejmowania ryzyka. Jeśli przedsiębiorca ocenia, że ryzyko podjętej działalności jest wyższe, to bardzo często sięga po zewnętrzne źródło finansowania, obawiając się utraty własnych środków. Jest to więc przypisanie wyższej ceny z tytułu premii za ryzyko do kapitału własnego.
Ważna jest struktura
Korzystanie z długu powinno mieć zawsze określone granice. Należy z niego korzystać do takiego poziomu, który umożliwi przedsiębiorstwu zachowanie zdolności do spłaty obecnego zadłużenia. Ponadto poziom długu nie może być nadmierny, ponieważ wiąże się to ze wzrostem ryzyka kredytowego, a przez to koszt, jakiego będą żądali pożyczkodawcy, wzrośnie. Związane jest to ze wzrostem żądanej premii za ryzyko. Z tego powodu ważne jest zarządzanie strukturą finansowania.
Jacek Folga