Zasady udzielania poręczeń uregulowane są w kodeksie cywilnym. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.
W razie poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych, poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny, jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
Poręczenie lokalne
W Polsce działa coraz więcej regionalnych i lokalnych funduszy poręczeniowych. Ich działalność jest ukierunkowana na wspomaganie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Większość z nich działa w ramach Krajowego Stowarzyszenia Funduszy Poręczeniowych (KSFP).
Poręczenie krajowe
Celami KSFP są: wspieranie rozwoju systemu poręczeń kredytowych, upowszechnianie wiedzy oraz wymiana doświadczeń w zakresie prowadzenia działalności poręczycielskiej, współpraca z instytucjami rządowymi, samorządowymi, finansowymi i innymi realizującymi podobne cele w zakresie rozwoju systemów poręczeń kredytowych oraz promocja funduszy poręczeń kredytowych. Oprócz członków, osób fizycznych, do stowarzyszenia należą instytucje członkowie wspierający.
Działalność funduszu zgodnie z jego istotą ukierunkowana jest dla tych firm, które nie dysponują wystarczającym zabezpieczeniem w ramach własnych możliwości. Schemat działania funduszy poręczeń jest bardzo zbliżony i przedstawia się następująco. Klient zwraca się z wnioskiem o kredyt do banku lub o pożyczkę w rejonowym urzędzie pracy. Bank, RUP wstępnie akceptują wniosek, lecz żądają dodatkowego zabezpieczenia. Klient składa wniosek o poręczenie do funduszu. Fundusz pozytywnie ocenia przedsięwzięcie i przyznaje poręczenie, przekazując decyzję klientowi i bankowi. Bank uruchamia finansowanie.
Poręczenia funduszy dotyczą z reguły maksymalnie od 60 proc. do 70 proc. zobowiązań kredytobiorcy. Fundusze poręczają zarówno kredyty preferencyjne, jak i komercyjne. Szczegółowe warunki udzielania poręczeń znajdują się w regulaminach poszczególnych funduszy. Fundusze regionalne i lokalne działają na określonym terenie.
Kredytobiorcy, którzy nie mają wystarczającego zabezpieczenia przy zaciąganiu kredytów lub nie chcą przedstawiać własnych, drogich zabezpieczeń, mogą to zabezpieczenie w postaci poręczenia lub gwarancji otrzymać z Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych jest funduszem rządowym, powołanym ustawą z 1997 roku i jest obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego.
Poręczenie lub gwarancja ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych jest formą zabezpieczenia spłaty kredytu, które kredytobiorca może otrzymać celem uzyskania kredytu w banku kredytującym.
O poręczenie lub gwarancję z Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych mogą ubiegać się przedsiębiorcy (spółki jawne, spółki z o.o., spółki akcyjne), spółdzielnie (w tym mieszkaniowe), o ile mają w statucie wpisaną działalność gospodarczą, przedsiębiorstwa państwowe, stowarzyszenia, fundacje, osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.
Poręczeniem lub gwarancją mogą być objęte kredyty i pożyczki bankowe zaciągnięte w złotych lub w walucie obcej przeznaczone na:
- finansowanie inwestycji,
- tworzenie nowych miejsc pracy,
- finansowanie działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców,
- realizowanie kontraktów eksportowych,
- wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych,
- zorganizowanie własnego miejsca pracy lub założenie spółdzielni przez absolwenta lub absolwentów (w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu),
- zapobieżenie lub usunięcie skutków katastrof naturalnych lub awarii technicznych, noszących znamiona klęski żywiołowej.
Koszt poręczenia lub gwarancji uzależniony jest od okresu trwania poręczenia. BGK pobiera jednorazową opłatę prowizyjną, która jest liczona od kwoty i daty poręczenia.
Poręczenie ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych może obejmować maksymalnie: 80 proc. wykorzystanej kwoty kredytu (bez odsetek) przeznaczonego na cele gospodarcze.
Poręczenie unijne
Na podobnych zasadach działa Fundusz Poręczeń Unijnych. Celem jego działania jest jednak wspieranie polskich przedsiębiorców, samorządów i ich związków realizujących w Polsce projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej. Skorzystanie z mechanizmu zabezpieczeń FPU umożliwia podmiotom absorpcję środków unijnych. Fundusz jest obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego.
Edward DĄbrowski