Zmiany przepisów dotyczących działania na szkodę spółki
REKLAMA
REKLAMA
Podstawowym celem wprowadzanych zmian jest wyeliminowanie wątpliwości jakie obecnie pojawiają się na gruncie stosowania przepisów o odpowiedzialności karnej w przypadku działania na szkodę spółki. Dotyczy to przede wszystkim stosowania art. 585 kodeksu spółek handlowych (odpowiedzialność karna za działanie na szkodę spółki), ponieważ z praktycznego punktu widzenia ma on największe znaczenie. Zgodnie z treścią tego przepisu (w jego aktualnym brzmieniu):
REKLAMA
REKLAMA
„Kto, biorąc udział w tworzeniu spółki handlowej lub będąc członkiem jej zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej albo likwidatorem, działa na jej szkodę - podlega karze pozbawienia wolności do lat 5 i grzywnie. § 2. Tej samej karze podlega, kto osobę wymienioną w § 1 nakłania do działania na szkodę spółki lub udziela jej pomocy do popełnienia tego przestępstwa”.
W przypadku wejścia w życie nowelizacji, dotychczasowa regulacja zostanie uchylona, a podstawą odpowiedzialności karnej za działanie na szkodę spółki będą przepisy kodeksu karnego.
REKLAMA
Wprowadzane zmiany mają szerszy charakter i dotyczą nie tylko odpowiedzialności karnej podmiotów wskazanych w kodeksie spółek handlowych. Uchyleniu podlegać będą także przepisy innych ustaw, które analogicznie jak kodeks spółek handlowych regulują odpowiedzialność za działanie na szkodę wskazanych tam jednostek organizacyjnych. Dla przykładu można podać, że zgodnie z omawianą tutaj ustawą o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw, uchylony ma zostać art. 267a ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.3). Zgodnie z treścią tego przepisu „Kto, biorąc udział w tworzeniu spółdzielni lub będąc członkiem jej zarządu lub rady albo likwidatorem, działa na jej szkodę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5 i grzywnie”.
Przepisy karne dotyczące odpowiedzialności za działanie na szkodę spółki, które obecnie rozsiane są po różnych ustawach, zostaną zastąpione jedną konstrukcją. Do art. 296 k.k. zostaną wprowadzone dodatkowe paragrafy (§ 1a oraz § 4) a także zmianie ulegnie § 2.
Polecamy: Co to są obligacje korporacyjne?
Zgodnie z tym, jeżeli nic się nie zmieni w toku dalszych prac legislacyjnych, art. 296 k.k. będzie miał następujące brzmienie (zaznaczono przepisy, które ulegną zmianie):
§ 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 4a. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego.”.
Porównując treść przytoczonych przepisów, a także biorąc pod uwagę to, że nowa regulacja odpowiedzialności za działanie na szkodę spółki będzie wbudowana w treść kodeksu karnego, można wskazać następujące kierunki zmian:
1. wyeliminowane zostaną - występujące obecnie - wątpliwości związane z relacją zachodzącą pomiędzy tzw. przestępstwami managerskimi tj. typem opisanym w art. 296 k.k. (tzw. przestępstwo nadużycia zaufania) a regulacją odpowiedzialności za działanie na szkodę spółki;
2. dojdzie do rozszerzenia katalogu podmiotów, które mogą ponosić odpowiedzialność karną na każdą osobę, która jest obowiązana na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się jej sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą. Jak wskazuje R. Sakowicz, Opinia prawna do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw (druk sejmowy nr 4085), s. 4, obecnie poza zakresem odpowiedzialności z art. 585 k.sh. „znajdują się m.in. wspólnicy spółki jawnej, spółki komandytowej bądź spółki komandytowo-akcyjnej, którym umowa spółki, statut albo uchwała wspólników przyznają prawo prowadzenia jej spraw oraz reprezentacji (art. 40, 140 k.s.h.), prokurent, pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) do reprezentowania spółki w umowach oraz sporach z członkami zarządu (art. 210 i 379 k.s.h.), kurator spółki (art. 42 k.c., art. 26 ustawy o KRS).”;
3. dookreślona zostanie czynność sprawcza (zachowanie sprawcy) podlegające ocenie z punktu widzenia prawa karnego. Obecnie - zgodnie z art. 585 k.s.h. – czynność sprawcza wskazana jest poprzez bardzo ogólne znamię: „działania na szkodę spółki”. Rodzi to wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnego wymogu dostatecznej określoności czynu zabronionego. Zgodnie analizowaną nowelizacją, karalne będzie nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążących na sprawcy obowiązków, które będzie prowadzić do wystąpienia bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej (art. 296 § 1a k.k.). Oznacza to, że już samo sprowadzenie niebezpieczeństwa wystąpienia „znacznej szkody majątkowej” będzie karalne;
Polecamy: Jakie są zasady podejmowania uchwał w spółce komandytowo-akcyjnej?
4. poprzez określenie, że karalność w opisywanym typie dotyczy działania powodującego „szkodę majątkową” usunięte zostaną wątpliwości związane z kwalifikacją uszczerbków z punktu widzenia odpowiedzialności karnej za to przestępstwo. W związku z tym uszczerbki o charakterze niemajątkowym (krzywda będąca rezultatem naruszeniem dóbr osobistych spółki) z punktu widzenia karnoprawnej oceny będą irrelewantne. Obecnie przepis regulujący odpowiedzialność karną za przestępstwo nadużycia zaufania (art. 296 k.k. w aktualnym brzmieniu) posługuje się znamieniem: „szkoda majątkowa”. Jak się wskazuje w uzasadnieniu do projektu: „nie wydaje się być przeto racjonalnym taki stan legislacyjny, zgodnie z którym w wypadku typu przestępnego dotyczącego przedpola naruszenia dobra prawnego (etapu poprzedzającego wyrządzenie uszczerbku), podstawą odpowiedzialności karnej jest wyrządzenie szkody jakiegokolwiek rodzaju, zaś odpowiedzialność karna za późniejsze wyrządzenie szkody wiąże się już tylko z uszczerbkiem o charakterze majątkowym” (druk sejmowy nr 4085 - uzasadnienie, s. 12-13);
5. dojdzie do obniżenia górnej granicy ustawowego zagrożenia w typie podstawowym z 5 lat do 3 lat pozbawienia wolności (nie dotyczy to sytuacji kiedy sprawca działa na w celu osiągnięcia korzyści majątkowej albo wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach – odpowiednio § 2 oraz 3);
6. usunięty zostanie obowiązek orzekania grzywny obok kary pozbawienia wolności. Zamiast tego sąd będzie mógł orzec grzywnę obok kary pozbawienia wolności, jeżeli spełnione zostaną przesłanki wskazane w art. 33 § 2 k.k., to jest gdy sprawca będzie działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął;
7. wprowadzony zostanie wnioskowy trybu ścigania, jeżeli pokrzywdzonym nie będzie Skarb Państwa. Jak wskazuje R. Sakowicz, Opinia prawna do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw (druk sejmowy nr 4085), s. 10: „Decyzja w przedmiocie uruchomienia postępowania karnego powinna pozostawać w gestii pokrzywdzonej spółki, jej wspólnika lub niezaspokojonego wierzyciela. Wydaje się, że takie rozwiązanie może przyczynić się do wygaśnięcia sporu między podmiotami. Istotny w tym względzie jest fakt, że pokrzywdzony może złożony wniosek wycofać (art. 12 § 3 k.p.k.) np. gdy określona wierzytelność zostanie zapłacona pokrzywdzonemu”.
Analizowana ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw przewiduje (w art. 7) uchylenie art. 26 pkt 3 ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 106, poz. 622). Wskazany art. 26 pkt 3 nowelizuje art. 585 k.s.h. w istotnej części zgodnie z założeniami analizowanej tutaj ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw. Co jednak istotne, jak dotąd tj. na dzień 21 czerwca 2011 zmiany te nie weszły w życie. Dodatkowo należy przypomnieć, że wraz z wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw uchylony zostanie całkowicie art. 585 k.s.h.
REKLAMA
REKLAMA