REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Hipoteka w praktyce

Adam Malinowski
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

W praktyce handlowej często mamy do czynienia z zabezpieczeniem hipotecznym. Jest ono szeroko stosowane nie tylko przez banki, ale również przez inne podmioty prawa publicznego, co oczywiście wiąże się z licznymi niedogodnościami i niebezpieczeństwami dla osób prowadzących działalność gospodarczą.

Zabezpieczenie wierzytelności

REKLAMA

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można obciążyć nieruchomość hipoteką, czyli prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Jest to ograniczone prawo rzeczowe obciążające całą nieruchomość i pozwalające na szybką realizację roszczenia wierzyciela na wypadek zwłoki dłużnika lub innych okoliczności uniemożliwiających spłatę długu. Hipoteka jest prawem rzeczowym bezwzględnym, tj. w zasadzie skutecznym wobec wszystkich i obciążającym cały przedmiot. Wpływa to w oczywisty sposób na zakres odpowiedzialności za zabezpieczoną wierzytelność1.

Zapamiętaj

REKLAMA

Hipoteka zwykła powstaje w drodze umowy zawieranej przez właściciela nieruchomości, a wierzycielem, któremu przysługuje podlegająca zabezpieczeniu wierzytelność. Wyjątkowo hipoteka może powstać na skutek jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości. Przypadek taki reguluje art. 7 ust. 1 ustawy o obligacjach. To szczególne rozwiązanie podyktowane jest tym, że do ustanowienia hipoteki dochodzi zazwyczaj jeszcze przed wydaniem obligacji, a więc gdy nie są jeszcze znani przyszli wierzyciele2.

Momentem powstania hipoteki jest konstytutywny wpis w dziale IV księgi wieczystej (art. 67 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece; t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1361 z późn. zm.; dalej „u.k.w.i.h.”). Wcześniej nie można mówić zasadnie o istnieniu obciążenia nieruchomości, choć oczywiście od chwili złożenia wniosku o wpis wierzyciel ma ekspektatywę uzyskania zabezpieczenia, a w księdze powinna figurować stosowna wzmianka. W praktyce dług (zwłaszcza bankowy) często jest zabezpieczany hipoteką zwykłą (art. 65 u.k.w.i.h.) odpowiadającą kwocie zadłużenia i kaucyjną (art. 102 u.k.w.i.h.) zabezpieczającą roszczenie o odsetki i koszty. Warto podkreślić, że niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się względem wierzyciela hipotecznego, że nie dokona zbycia lub obciążenia nieruchomości przed wygaśnięciem hipoteki. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zapamiętaj

Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona tylko w oznaczonej sumie pieniężnej. Jeżeli wierzytelność zgodnie z prawem została wyrażona w innym pieniądzu niż pieniądz polski, hipotekę wyraża się w tym innym pieniądzu.

PRZYKŁAD

Spółka jawna „Rebus” nabyła na kredyt nieruchomość gruntową. Kwota kredytu była wyrażona w euro i była przeliczana co miesiąc wedle aktualnego kursu euro na złotówki. Hipoteka zabezpieczająca spłatę kredytu będzie miała stałą kwotę wyrażoną w euro.

Przedmiot hipoteki

Przedmiotem hipoteki może być nieruchomość, a także udział we współwłasności nieruchomości oraz inne prawa majątkowe. Znajduje to także potwierdzenie w zasadzie zamkniętego katalogu praw rzeczowych, które mogą być tworzone wyłącznie w drodze ustawowej. Jedynie zatem ustawa może rozszerzyć katalog praw, które mogłyby być przedmiotem hipoteki. Hipoteka może obciążać tylko indywidualnie oznaczoną, istniejącą nieruchomość lub prawo. Nie można ustanowić hipoteki na rzeczy przyszłej. Przedmiot hipoteki musi więc istnieć w chwili rozpoznawania wniosku o wpis hipoteki w księdze wieczystej. Ma to znaczenie zwłaszcza w przypadku ustanowienia hipoteki na lokalu jednocześnie z wyodrębnieniem jego własności. Wpis (chociażby nieprawomocny) nabywcy lokalu w księdze wieczystej stanowi warunek ustanowienia hipoteki na tym lokalu3. Prawo nie dopuszcza ustanowienia hipoteki na pewnych masach majątkowych (np. przedsiębiorstwie). Wprawdzie art. 109 ust. 1 u.k.w.i.h. oraz niektóre przepisy ustaw szczególnych mówią o możliwości uzyskania przez wierzyciela hipoteki przymusowej na wszystkich nieruchomościach (prawach) dłużnika, jednakże uznaje się, że nie zachodzi w tym wypadku odstępstwo od zasady szczegółowości hipoteki. Hipoteka przymusowa może więc zostać wpisana na określonej (jednej) nieruchomości (prawie), a gdyby wierzytelność miała być zabezpieczona na kilku nieruchomościach (prawach) należących do dłużnika, wówczas musi zostać dokonana repartycja zabezpieczenia przez obciążenie każdej z nieruchomości (każdego prawa) osobną hipoteką zabezpieczającą wierzytelność do określonej we wpisie wysokości.

 

REKLAMA

Istnienie przedmiotu warunkuje nie tylko powstanie, lecz także istnienie samej hipoteki. Dlatego hipoteka nie tylko nie może powstać, jeżeli nie istnieje prawo, które miałaby obciążać, lecz także wygasa wraz z wygaśnięciem takiego prawa. Od zasady, iż hipoteka wygasa wraz z wygaśnięciem obciążającego ją prawa, możliwe są jednak wyjątki. Dotyczy to przypadków przekształcenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w prawo odrębnej własności lokalu lub nabycia własności nieruchomości przez członka, któremu przysługuje prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Hipoteka nie wygasa także w razie nabycia własności nieruchomości przez dotychczasowego jej użytkownika wieczystego lub nabycia prawa użytkowania wieczystego przez właściciela nieruchomości.

Część ułamkowa nieruchomości może być obciążona hipoteką, jeżeli stanowi udział współwłaściciela. Przedmiotem hipoteki może być także użytkowanie wieczyste. W tym wypadku hipoteka obejmuje również budynki i urządzenia na użytkowanym terenie, stanowiące własność wieczystego użytkownika. Przedmiotem hipoteki mogą być także:

•  własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,

•  spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

•  wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą jest współwłaścicielem działki o pow. 1,24 ha położonej w podwarszawskim Sulejówku. 30 czerwca 2009 r. zawarł on z dwoma wspólnikami umowę spółki cywilnej i przeniósł na nich współwłasność tej nieruchomości. W takiej sytuacji, jeśli chciałby wziąć kredyt, nawet związany z działalnością spółki, to nie mógłby wystąpić o obciążenie hipoteczne tylko swej części działki. Wynika to z faktu, że między wspólnikami spółki cywilnej istnieje specjalny rodzaj współwłasności (nazywanej łączną lub do niepodzielnej ręki), w której nie można wyodrębnić udziałów. Udział w nieruchomości nadawałby się zaś do obciążenia tylko w wypadku, gdyby nieruchomość stanowiła zwykłą współwłasność.

Przedmiotem hipoteki (czy ograniczonych praw rzeczowych w ogólności) jest prawo własności nieruchomości. Istnieją jednak poglądy, które mówią o samej nieruchomości. Praktycznego znaczenia kwestia ta nabiera w związku z powstaniem współwłasności. Jeżeli przyjmie się, że przedmiotem hipoteki jest prawo własności nieruchomości, wówczas konsekwentnie trzeba by uznać, iż w razie powstania współwłasności nieruchomości w częściach ułamkowych (np. na skutek nabycia jej przez dwie osoby albo zbycia udziału przez dotychczasowego wyłącznego właściciela) dochodzi do powstania hipoteki łącznej zgodnie z zasadą niepodzielności hipoteki (art. 76 ust. 1 u.k.wi.h.). Współwłaściciele nieruchomości nie mogliby również ustanowić hipoteki na wspólnej nieruchomości, a tylko hipotekę łączną na wszystkich udziałach. Także wpis hipoteki przymusowej na nieruchomości, stanowiącej współwłasność dłużników, oznaczałby łączne obciążenie udziałów wszystkich współwłaścicieli. Z praktycznego punktu widzenia należy jednak przyjąć, że przedmiotem hipoteki jest nieruchomość. Przedmiotem hipoteki mogą być w zasadzie wszystkie nieruchomości, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Pewne wątpliwości pojawiają się w odniesieniu do nieruchomości Skarbu Państwa. Spowodowane one są tym, iż obowiązujące przepisy nie przewidują egzekucji z nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa (egzekucja przeciwko Skarbowi Państwa dopuszczalna jest jedynie z rachunku bankowego). Pomimo to należy uznać, że jest możliwe obciążenie hipoteką nieruchomości państwowych. Za poglądem tym przemawiają dwa podstawowe argumenty: pierwszy, że obowiązujące ustawodawstwo nie zabrania - co do zasady - obciążania hipoteką nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa; czyni to jedynie w odniesieniu do hipoteki przymusowej. Z art. 109 ust. 2 u.k.w.i.h. wynika zresztą, że obciążenie hipoteką przymusową możliwe jest jednak w sytuacji, gdy przepis szczególny tak stanowi. Po drugie, możliwość ustanawiania ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomościach Skarbu Państwa przewiduje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 z późn. zm.). Hipoteka obciąża całą nieruchomość w znaczeniu wieczystoksięgowym. Jeżeli nieruchomość składa się z kilku działek geodezyjnych, z których jedna nie jest wpisana w księdze wieczystej, hipoteka obciąża nieruchomość w takim zakresie, w jakim wynika to z treści wpisu w dziale I - O księgi wieczystej. Jeżeli nastąpi połączenie kilku nieruchomości w jednej księdze wieczystej, hipoteka obciążająca jedną z nich będzie obciążała całą nieruchomość powstałą na skutek połączenia. Hipoteka nie może natomiast obciążać fizycznie wydzielonej części nieruchomości, chyba że dojdzie do założenia dla niej osobnej księgi wieczystej4.

Tabela 1. Rodzaje hipotek

 

 

Zapamiętaj

Do powstania hipoteki niezbędny jest konstytutywny wpis w dziale IV księgi wieczystej. Do wygaśnięcia hipoteki wystarczające jest jednak już samo wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie.

Adam Malinowski - radca prawny 

 

1 Jak wskazał SN w postanowieniu z 5 października 2000 r. (sygn. akt II CKN 611/99, Biuletyn SN z 2000 r. nr 11, str. 15): przydzielając jednemu z uczestników - w sprawie o podział majątku wspólnego - nieruchomość obciążoną hipoteką, sąd ustala wartość tego składnika majątkowego przy uwzględnieniu obciążenia hipotecznego.

2 Art. 7 ustawy o obligacjach

1. Do ustanowienia hipoteki stanowiącej zabezpieczenie roszczeń obligatariuszy wystarcza oświadczenie woli właściciela nieruchomości. Wpis w księdze wieczystej powinien wskazywać w szczególności:

1) uchwałę lub oświadczenie emitenta o emisji obligacji i jej datę,

2) sumę, na którą ustanawia się hipotekę,

3) liczbę, numery i wartość nominalną obligacji,

4) sposób i wysokość oprocentowania obligacji, o ile jest ono przewidziane,

5) terminy i sposób wykupu obligacji.

Obligatariuszy imiennie się nie oznacza.

2. Protokół umorzenia wykupionych obligacji, sporządzony przez notariusza, jest tytułem do wykreślenia hipoteki, ustanowionej w celu zabezpieczenia wierzytelności obligatariuszy.

3 Za E. Gniewek, System prawa prywatnego. Prawo rzeczowe, Warszawa 2008.

4 Za E. Gniewek, System prawa prywatnego. Prawo rzeczowe, Warszawa 2008.

Autopromocja

REKLAMA

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Moja firma
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Koszty zatrudnienia to główne wyzwanie dla firm w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    W pierwszym półroczu 2024 roku wiele firm planuje rozbudowanie swoich zespołów – potwierdzają to niezależne badania ManpowerGroup czy Konfederacji Lewiatan. Jednocześnie pracodawcy mówią wprost - rosnące koszty zatrudnienia to główne wyzwanie w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    Nauka języka obcego poprawi zdolność koncentracji. Ale nie tylko!

    Ostatnia dekada przyniosła obniżenie średniego czasu skupienia u człowieka aż o 28 sekund. Zdolność do koncentracji spada i to wina głównie social mediów. Czy da się to odwrócić? 

    Nowe przepisy: Po świętach rząd zajmie się cenami energii. Będzie bon energetyczny

    Minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała, że po świętach pakiet ustaw dotyczących cen energii trafi pod obrady rządu. Dodała też, że proces legislacyjny musi zakończyć się w pierwszej połowie maja.

    Wielkanoc 2024. Polacy szykują się na święta przed telewizorem?

    Jaka będzie tegoroczna Wielkanoc? Z badania online przeprowadzonego przez firmę Komputronik wynika, że leniwa. Polacy są zmęczeni i marzą o odpoczynku. 

    REKLAMA

    Biznes kontra uczelnie – rodzaj współpracy, korzyści

    Czy doktorat dla osób ze świata biznesu to synonim synergii? Wielu przedsiębiorców może zadawać sobie to pytanie podczas rozważań nad podjęciem studiów III stopnia. Na ile świat biznesu przenika się ze światem naukowym i gdzie należy szukać wzajemnych korzyści?

    Jak cyberprzestępcy wykorzystują sztuczną inteligencję?

    Hakerzy polubili sztuczną inteligencję. Od uruchomienia ChataGPT liczba złośliwych wiadomości pishingowych wzrosła o 1265%! Warto wiedzieć, jak cyberprzestępcy wykorzystują rozwiązania oparte na AI w praktyce.

    By utrzymać klientów tradycyjne sklepy muszą stosować jeszcze nowocześniejsze techniki marketingowe niż e-commerce

    Konsumenci wciąż wolą kupować w sklepach stacjonarnych produkty spożywcze, kosmetyki czy chemię gospodarczą, bo chcą je mieć od razu, bez czekania na kuriera. Jednocześnie jednak oczekują, że tradycyjne markety zapewnią im taki sam komfort kupowania jak sklepy internetowe.

    Transakcje bezgotówkowe w Polsce rozwijają się bardzo szybko. Gotówka jest wykorzystywana tylko do 35 proc. transakcji

    W Polsce około 2/3 transakcji jest dokonywanych płatnościami cyfrowymi. Pod tym względem nasz kraj jest w światowej czołówce - gotówka jest wykorzystywana tylko do ok. 35 proc. transakcji.

    REKLAMA

    Czekoladowa inflacja (chocoflation) przed Wielkanocą? Trzeci rok z rzędu produkcja kakao jest mniejsza niż popyt

    Ceny kakao gwałtownie rosną, ponieważ 2024 r. to trzeci z rzędu rok, gdy podaż nie jest w stanie zaspokoić popytu. Z analiz Allianz Trade wynika, że cenę za to będą płacić konsumenci.

    Kończy się najostrzejsza zima od 50 lat. Prawie 5 mln zwierząt hodowlanych zginęło z głodu w Mongolii

    Dobiegająca końca zima w Mongolii, najostrzejsza od pół wieku, doprowadziła do śmierci niemal 5 mln kóz, owiec i koni, które nie są w stanie dotrzeć do pożywienia. To duży cios w gospodarkę kraju zamieszkanego przez ok. 3,3 mln ludzi, z których ok. 300 tys. utrzymuje się z hodowli zwierząt - podkreśliło Radio Swoboda.

    REKLAMA