Definicja ustawowa
Zgodnie z art. 40 ust. 1 pr.aut. „producenci lub wydawcy egzemplarzy utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, niekorzystających z ochrony autorskich praw majątkowych, są obowiązani do przekazywania na rzecz Funduszu, o którym mowa w art. 111, wpłaty wynoszącej od 5 % do 8 % wpływów brutto ze sprzedaży egzemplarzy tych utworów. Dotyczy to wydań publikowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Art. 40 pr.aut. wprowadza więc instytucję tzw. domaine public payant.
Obowiązek przekazywania określonych wpłat na Fundusz Promocji Twórczości dotyczy obecnie wprowadzenia do obrotu wszystkich utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, niekorzystających z ochrony autorsko - prawnej.
Zobacz: Utwór audiowizualny a prawo autorskie
Oznacza to, iż chodzi zarówno o utwory, dla których czas autorki minął, jak również o utwory, które nigdy nie korzystały z ochrony prawno- autorskiej (np. zdjęcia reporterskie pochodzące z okresu 1952-1994, fotografie powstałe przed 1994 r. i niepodpisane przez autora).
Kto musi uiszczać opłatę?
Podmiotem zobowiązanym do uiszczania opłat jest "producent lub wydawca" egzemplarzy utworu. Jest nim osoba fizyczna lub prawna, która zdaniem doktryny, wybiera pozycję przeznaczoną do publikacji, angażuje pracowników uczestniczących w procesie zwielokrotniania egzemplarzy i - przede wszystkim - ponosi ryzyko gospodarcze związane z reprodukcją (wydaniem).
Nie można jako producenta lub wydawcę traktować osoby, która zwielokrotnia pojedyncze egzemplarze niechronionego utworu na własny użytek osobisty.
Jakie są warunki obciążenia obowiązkiem wpłat na fundusz martwej ręki
Aby móc zastosować przepis art. 40 pr. aut. w odniesieniu do producenta lub wydawcy, muszą zostać spełnione łącznie następujące przesłanki:
- utwór należy do kategorii (rodzajów) utworów wyliczonych w art. 40 ust. 1 pr.aut..,
- utwór jest niechroniony
- utwór został opublikowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawodawca nie wyłączył spod działania tego przepisu żadnej kategorii wydawców np. wydawców prasy czy też instytucji kultury. Stąd wydaje się, iż podmiotem zobowiązanym do opłat na rzecz Funduszu jest również muzeum. Podobne stanowisko prezentuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Podobną interpretacją prezentuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Kiedy i jakie kwoty należy przekazywać na rzecz Funduszu Promocji Twórczości
Zgodnie z art. 40 ust. 11 pr.aut. „producenci i wydawcy dokonują wpłat, o których mowa w ust. 1, za okresy kwartalne w terminie do końca miesiąca następującego po zakończeniu kwartału, w którym uzyskano wpływy ze sprzedaży. Jeżeli wysokość wpłaty nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 1.000 euro, możliwe jest rozliczanie w innych regularnych okresach, nie dłuższych jednak niż rok obrotowy”.
Zgodnie zaś z § 1 Rozporządzeniem Ministra Kultury z dnia 24 lutego 2003 r., w sprawie wysokości procentu wpłat na Fundusz Promocji Twórczości (Dz. U. z dnia 10 marca 2003 r.), wysokość procentu - o którym mowa w art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych - wpłaty na rzecz Funduszu Promocji Twórczości ustala się na 5%.
Na mocy § 2 ust. 1 przedmiotowego Rozporządzenia w przypadku wydania, wraz z utworami niekorzystającymi z ochrony autorskich praw majątkowych, utworów korzystających z tej ochrony, wpłata na rzecz Funduszu Promocji Twórczości podlega proporcjonalnemu obniżeniu. Jak dalej precyzuje ust. 2 § 2, wyliczenie proporcjonalnego obniżenia wpłaty jest dokonywane na podstawie stosunku objętości zawartych w wydaniu utworów, o których mowa w ust. 1, liczonych, odpowiednio do rodzaju utworów, w arkuszach autorskich lub na podstawie czasu trwania utworów. Przy czym, zgodnie z ust. 3 § 2 Rozporządzenia, proporcjonalnego obniżenia wpłaty nie stosuje się do utworów składających się na szatę graficzną, w której wydano utwory niekorzystające z ochrony autorskich praw majątkowych, chyba że utwory te mają charakter równorzędny.
Zobacz: Jaka jest istota majątkowych praw autorskich? - odpłatność
W doktrynie istnieje opinia, iż korzystając z prawa przedruku lub/i prawa cytatu, można skutecznie ominąć przepis o konieczności wpłaty na rzecz Funduszu Promocji Twórczości. Odmienne zdanie prezentuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa narodowego. Przy czym należy pamiętać, iż w ramach prawa przedruku twórca ma również prawo do wynagrodzenia.
Podsumowując:
- W przypadku wydania utworów z tzw. domeny publicznej wydawca (lub producent jest obowiązany przekazać na rzecz Funduszu Promocji Twórczości procent od wpływów brutto.
- Opłata na rzecz Funduszu Promocji Twórczości dotyczy wydania takich utworów, które nigdy nie były chronione, jak również takich, które były chronione, lecz czas ochrony już upłynął.