Rażąco niska cena oferty

Za ofertę z rażąco niską ceną uznaje się ofertę z ceną nierealistyczną, znacznie odbiegającą od cen rynkowych innych, ale takich samych lub zbliżonych zamówień, wskazującą na możliwość wykonania zamówienia poniżej kosztów wytworzenia usługi, dostawy lub roboty budowlanej lub ofertę zawierająca cenę nierealistyczną z punktu widzenia logiki, doświadczenia życiowego oraz zasad racjonalnego gospodarowania.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Przykładem oferty zawierającej rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia będzie oferta z ceną poniżej kosztów zakupu lub wytworzenia albo symboliczna cena (zob. KIO/UZP 117 /10). O rażąco niskiej cenie można mówić również wtedy, gdy nie jest możliwe wykonanie zamówienia za zaoferowaną cenę. Złożenie oferty z rażąco niską ceną w stosunku do przedmiotu zamówienia może być konsekwencją celowego działania wykonawcy albo braku staranności wykonawcy w obliczeniu ceny oferty, zgodnie z przyjętym opisem sposobu obliczenia ceny w oparciu o informacje zawarte w opisie przedmiotu zamówienia. W wyroku KIO 586/11 Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że rażąco niską ceną będzie taka cena, która nie gwarantuje, przy znanych wartościach składowych, jej elementach kalkulacyjnych realizacji zamówienia w sposób bezpieczny i niezakłócony, która nie daje pewności, że zamówienie zostanie wykonane należycie i w sposób założony przez zamawiającego, zaś przedsięwzięcie nie tylko zbilansuje się w znaczeniu rachunkowym ale przyniesie także zysk wykonawcy. W wyroku KIO 1515/10 Krajowa Izba Odwoławcza wskazała natomiast, że ceną rażąco niską jest cena niepokrywająca wydatków wykonawcy związanych z realizacją zamówienia, cena nierealna w relacji do cen rynkowych podobnych zamówień, cena niewiarygodna, oderwana od realiów rynkowych, za którą należyte wykonanie zamówienia nie jest możliwe.

Rażąco niska cena składników oferty w kontekście zamówienia publicznego

Ustalenie, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia musi nastąpić przed wyborem najkorzystniejszej oferty. To, czy w danej ofercie mamy do czynienia z ceną rażąco niską, czy też nie, powinno być rozstrzygnięte w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, które prowadzone jest przez zamawiającego. Celem ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia jest wyeliminowanie z postępowania niewiarygodnych i nierzetelnych wykonawców z uwagi na proponowane przez nich nierealistyczne ceny. Jednocześnie warunkiem koniecznym jest dokonanie przez zamawiającego prawidłowej oceny wyjaśnień wykonawcy, złożonych w celu ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. W rozstrzygając, że cena jest rażąco niska, należy wziąć pod uwagę całkowitą cenę za przedmiot zamówienia, a nie ceny za poszczególne jej pozycje. Tylko w przypadku, gdy ceny jednostkowe można uznać za samodzielne ceny będące podstawą rozliczenia za wykonanie przedmiotu zamówienia (np. jeżeli ceny jednostkowe mają, zatem cechy samodzielnych cen za wykonanie poszczególnych usług lub dostaw składających się na zamówienie), dopuszczalne jest wezwanie wykonawcy w trybie art. 90 ust. 1 do złożenia wyjaśnień dotyczących cen jednostkowych zawartych w ofercie wykonawcy, a noszących znamiona ceny rażąco niskiej (zob. KIO 1734/12 oraz wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 15 listopada 2012 r., V Ga 106/12).

Badanie oferty zamówienia pod kątem ceny

Jeżeli z całokształtu okoliczności wynika uzasadnione podejrzenie, że oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia, zamawiający zwraca się do wykonawcy o udzielenie w określonym terminie wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. Zwrócenie się zamawiającego do wykonawcy celu ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia musi nastąpić przed odrzuceniem oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp. Ocena wyjaśnień wykonawcy stanowi podstawę do uznania bądź nie, że oferta zwiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. Z chwilą otrzymania żądania wyjaśnień na wykonawcy ciąży natomiast obowiązek udowodnienia, że zaoferowana przez niego cena nie jest rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia. Ciężar dowodu braku w ofercie rażąco niskiej ceny stosunku do przedmiotu zamówienia spoczywa na wykonawcy, który jest obowiązany wskazać obiektywne czynniki mające istotny wpływ na wysokość ceny oferty. „Jeżeli zamawiający nie stwierdzi rażącego zaniżenia ceny, to w sporze z innym wykonawcą obowiązują ogólne zasady dowodowe, w tym art. 6 K.c., zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie która z faktu tego wywodzi skutki prawne” (zob. KIO 2289/10). Wezwanie wykonawcy do udzielenia wyjaśnień może mieć miejsce tylko w sytuacji, gdy zaistnieje uzasadnione prawdopodobieństwo, że zaoferowana przez danego wykonawcę cena jest ceną rażąco niską w stosunku do przedmiotu zamówienia” (zob. KIO/UZP 1354/10). Jeżeli zamawiający w toku badania ofert nie uzna, że zaoferowana cena jest rażąco niska, nie ma on obowiązku żądania wyjaśnień dotyczących elementów mających wpływ na wysokość ceny (zob. KIO/UZP 703/09 i 709/09). Ocena, czy zachodzi podstawa do wystąpienia o złożenie wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny, jest subiektywną oceną zamawiającego.

Rażąco niska cena w prawie zamówień publicznych

Zgodnie z art. 90 ust. 2 Pzp zamawiający, oceniając wyjaśnienia, wziął pod uwagę obiektywne czynniki, w szczególności oszczędność metody wykonania zamówienia, wybrane rozwiązania techniczne, wyjątkowo sprzyjające warunki wykonywania zamówienia dostępne dla wykonawcy, oryginalność projektu wykonawcy oraz wpływ pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów. Zamawiający może wziąć pod uwagę również inne obiektywne czynniki, jeżeli czynniki te zawarte są w wyjaśnieniach dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny oferty.  Zamawiający odrzuca zarówno ofertę wykonawcy, który nie złożył wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz z dostarczonymi dowodami potwierdza, że oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. Wykonawca jest obowiązany złożyć wyjaśnienia, które w sposób nie budzący wątpliwości pozwolą na ustalenie, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. Wykonawca nie może zasłaniać się tajemnicą przedsiębiorstwa w celu uniknięcia obowiązku udzielenia w określonym terminie wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny, gdyż informacje dotyczące ceny oferty powinny być przedstawione zamawiającemu, a co najwyżej utajnione na wniosek wykonawcy. Punktem odniesienia do uznania ceny oferty za rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia może być wartość zamówienia ustalona przez zamawiającego i powiększona o podatek VAT lub ceny rynkowe występujące w chwili badania oferty, także z uwzględnieniem cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Wykluczenie wykonawcy za składanie nieprawdziwych informacji

Zamawiający nie ma obowiązku zawiadomienia wykonawców, którzy złożyli oferty o wezwaniu jednego lub wielu z nich do ustalenia, czy ich oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. Przepisy Pzp nie przewidują możliwości odwołania złożonych wyjaśnień. Odwołanie złożonych wyjaśnień będzie uznane za niedopuszczalne prowadzenie między zamawiającym a wykonawcą prowadzenie między zamawiającym a wykonawcą negocjacji dotyczących złożonej oferty. Należy zauważyć, że ocena, czy zachodzi podstawa do zwrócenia się do wykonawcy o udzielenie w określonym terminie wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny, w celu ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia, jest wyłącznie subiektywną oceną zamawiającego.

Za „obiektywne czynniki” w rozumieniu art. 90 ust. 2 Pzp można uznać: udzielone rabaty (KIO/UZP 765/08), posiadanie rusztowania, materiałów niezbędnych do wykonania robót budowlanych (KIO/UZP 166/09), zmechanizowanie i usprzętowanie, które pozwalają na obniżenie kosztów pracy ludzkiej, jej ulepszenie i przyspieszenie, a także strukturę pracowników planowanych przez niego do zatrudnienia, pozwalającą na uzyskanie refundacji części wynagrodzenia (pracownicy interwencyjni o wykształceniu ogrodniczym) oraz pełnej refundacji wszystkich poniesionych kosztów (osoby zatrudniane przy robotach publicznych) (KIO/UZP 516/09). Z treści złożonych przez wykonawcę wyjaśnień powinno bezspornie wynikać, że chociażby cena zaoferowana przez wykonawcę jest ceną wiarygodną i porównywalną w stosunku do cen obowiązujących na rynku za realizację zamówień publicznych takich samych lub zbliżonych, realizacja tego zamówienia nie będzie poniżej kosztów przedsiębiorcy. Przepis art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp przewiduje sankcję odrzucenia oferty w przypadku, gdy zawiera ona rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia. Ponieważ decyzja podejmowana przez zamawiającego o odrzuceniu oferty powinna być poprzedzona zwróceniem się do wykonawcy o udzielenie w określonym terminie wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny w celu ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia, odrzucenie oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp może nastąpić tylko po uzyskaniu wyjaśnień od wykonawcy i dokonaniu oceny tych wyjaśnień. Zamawiający powinien zatem mieć możliwość uzyskania w ramach wyjaśnień składanych przez wykonawcę pełni wiedzy umożliwiającej mu podjęcie decyzji co do istnienia podstaw (bądź ich braku) do odrzucenia oferty stosownie do treści art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp. W celu ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia zamawiający może wielokrotnie wzywać wykonawcę do złożenia wyjaśnień (zob. wyrok KIO 664/14).

Zamówienie z wolnej ręki ze względu na wyjątkową sytuację