Najkorzystniejsza metoda amortyzacji samochodów

Ważne jest również ograniczenie w zaliczeniu do kosztów odpisów amortyzacyjnych od samochodów osobowych. Nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacji dokonywanych od samochodu osobowego w części ustalonej od wartości samochodu przekraczającej równowartość 20 000 euro. Dla celów ustalenia tej wartości należy posługiwać się kursem średnim euro Narodowego Banku Polskiego z dnia przekazania samochodu do używania.

PRZYKŁAD

Jan Nowak kupił samochód osobowy za kwotę 102 000 zł. Kurs euro z dnia oddania go do używania wynosił 4,00 (kurs przyjęty na potrzeby przykładu). Wartość samochodu w euro wynosiła więc 25 500 = (102 000/4,00). Odpis miesięczny metodą liniową wynosi 1700 zł (102 000 x 20%: 12). Do kosztów uzyskania przychodów podatnik zaliczy miesięcznie tylko kwotę 1333,31 zł = (1700 zł x 78,43%). Wynika ona z proporcji 78,43% = (20 000: 25 500). Przy pełnym zamortyzowaniu tego samochodu podatnik zaliczy do kosztów odpisy o wartości 79 998,60 zł = (102 000 zł x 78,43%).

Powyższe ograniczenie dotyczy każdej metody amortyzacji, którą stosujemy do samochodów osobowych.

Słownik pojęć

Za samochód osobowy ustawy PIT i CIT przyjmują pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, z wyjątkiem:

a) pojazdu samochodowego mającego jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanego na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van,

b) pojazdu samochodowego mającego więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u którego długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50 proc. długości pojazdu; dla obliczenia proporcji, o której mowa w zdaniu poprzednim, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków,

c) pojazdu samochodowego, który ma otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków,

d) pojazdu samochodowego, który posiada kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,

e) pojazdu samochodowego będącego pojazdem specjalnym w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy o podatku od towarów i usług,

Zasadniczo amortyzacji dokonuje się począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dany składnik majątku wprowadzono do ewidencji środków trwałych. Od tej zasady bywają wyjątki, o których mowa będzie przy poszczególnych metodach amortyzacji. Amortyzacja trwa do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie wartości początkowej składnika z dokonanymi odpisami amortyzacyjnymi lub w którym postawiono taki środek trwały w stan likwidacji, stwierdzono jego niedobór bądź dokonano jego zbycia. Wybraną metodę amortyzacji stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.

Metoda liniowa

Przy metodzie liniowej obowiązuje stawka amortyzacyjna z wykazu tych stawek, który jest załącznikiem odpowiednio do ustawy PIT i CIT. Dla samochodów osobowych (KŚT 741) oraz samochodów ciężarowych (KŚT 742) stawka ta wynosi 20 proc. Ale dla samochodów specjalnych (KŚT 743) oraz ciągników siodłowych (KŚT 746) stawka ta wynosi 14 proc.

PRZYKŁAD

Jan Nowak zakupił w maju 2009 r. ciągnik siodłowy o wartości początkowej 240 000 zł. Zdecydował się amortyzować go metodą liniową. Wartość odpisu miesięcznego wynosi 2800 zł = (240 000 zł x 14%: 12). Amortyzację ciągnika podatnik rozpoczyna od czerwca 2009 r. Trwa ona do lipca 2016 r. Odpis za ostatni miesiąc wyniesie 2000 zł. Przy tej metodzie pełne zamortyzowanie ciągnika zajmie 86 miesięcy.

 

Stawki podwyższone

Ustawy PIT i CIT dopuszczają możliwość podwyższenia stawek amortyzacji liniowej przy zastosowaniu określonych współczynników. W przypadku samochodów, podatnik ma możliwość podwyższyć stosowaną stawkę liniową współczynnikiem nie wyższym niż 1,4 dla samochodów używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej. Opcja ta dotyczy zarówno samochodów osobowych, jak i ciężarowych. Prawo powyższe dotyczy środków transportu używanych w pracy na trzy zmiany, mimo że w swej istocie nie działają w ruchu ciągłym, używanych w warunkach terenowych, leśnych, pod ziemią lub innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie. Stan polskich dróg, może prowadzić do wniosku, że w Polsce każdy środek transportu używany jest w warunkach terenowych. Oczywiście fiskus nie zaakceptuje takiego stanowiska, choćby faktycznie nie odbiegało ono wiele od prawdy. Podatnik - podwyższając stawkę współczynnikiem - musi wskazać szczególne okoliczności, które uzasadniają przyjęcie podwyższonej stawki. Stawkę podwyższa się od miesiąca następującego po miesiącu zaistnienia przywołanych przesłanek. Ustanie warunków uzasadniających podwyższenie stawki prowadzi do jej obniżenia od miesiąca następującego po miesiącu ustąpienia okoliczności.

PRZYKŁAD

Jan Mroczek prowadzi szkołę nauki jazdy. Każdy z samochodów użytkowany jest przez dwóch instruktorów. Dzienny czas pracy takiego samochodu wynosi 12 godzin. Ta okoliczność oraz fakt eksploatacji samochodów przez kursantów powoduje, że samochody w tej szkole nauki jazdy są eksploatowane w warunkach wskazujących na bardziej intensywne zużycie. W lipcu 2009 r. podatnik kupił samochód osobowy o wartości początkowej 39 000 zł. Do jego amortyzacji przyjął stawkę z wykazu (20 proc.) podwyższoną współczynnikiem 1,4. Stawka amortyzacyjna tego samochodu wyniosła w efekcie 28 proc. Amortyzację rozpoczęto w sierpniu 2009 r. Miesięczny odpis amortyzacyjny wynosi 910 zł = (39 000 x 28%: 12). Pełne zamortyzowanie samochodu przy tej metodzie zajmie 43 miesięcy. Amortyzacja zakończona zostanie w lutym 2013 r. Odpis za ostatni miesiąc wyniesie 780 zł.

Stawki indywidualne

Stawka indywidualna może być stosowana wobec środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji podatnika, które są używane lub ulepszone. Środki transportu uznaje się za używane, jeżeli podatnik udowodni, iż przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 6 miesięcy. Z kolei, za używane przyjmuje się te środki transportu, które przed wprowadzeniem do ewidencji podatnika zostały przez niego ulepszone, a wartość nakładów na ulepszenie wynosiła co najmniej 20 proc. wartości początkowej środka. Minimalny okres amortyzacji używanych lub ulepszonych środków transportu przy zastosowaniu indywidualnej stawki amortyzacyjnej nie może być krótszy niż 30 miesięcy. W efekcie, indywidualna stawka nie może być wyższa niż 40 proc. Indywidualne stawki amortyzacyjne stosujemy również do samochodów osobowych.

PRZYKŁAD

Jan Nowak w czerwcu 2009 r. wykupił z leasingu operacyjnego samochód osobowy. Jego wartość początkowa (cena nabycia) wynosi 9600 zł. To podatnik używał samochód w ramach leasingu operacyjnego przez okres 36 miesięcy. Jednak samochód po wykupie z leasingu zostanie po raz pierwszy wprowadzony do ewidencji środków trwałych tego podatnika. Samochód spełnia kryteria do uznania go za środek trwały używany. Od lipca 2009 r. Jan Nowak rozpoczął amortyzację tego samochodu za pomocą indywidualnej stawki amortyzacyjnej wynoszącej 40 proc. Miesięczny odpis amortyzacyjny wynosi 320 zł. Jego amortyzacja trwać będzie 30 miesięcy i zakończy się w grudniu 2011 r.

Stawki indywidualnej nie możemy podwyższyć z uwagi na użytkowanie samochodu w warunkach wymagających wyższej sprawności technicznej lub bardziej intensywnych niż przeciętne.

Metoda degresywna

Nieco bardziej skomplikowaną metodą amortyzacji jest metoda degresywna. Możemy ją stosować wobec maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji oraz do środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych. Metoda degresywna sprowadza się do podwyższenia stawki amortyzacyjnej o wskazany współczynnik, nie wyższy jednak niż 2,0, a w przypadku użytkowania środka trwałego na terenie gmin wskazanych w art. 22k ust. 2 u.p.d.o.f. (w art. 16k ust 2 u.p.d.o.p.) m.in. gmin o szczególnym zagrożeniu bezrobociem strukturalnym, przy zastosowaniu współczynnika nie większego niż 3,0. W pierwszym roku amortyzacji dokonujemy od ustalonej zgodnie z przepisami wartości początkowej. Z kolei w następnych latach podatkowych amortyzacji dokonuje się od ich wartości początkowej pomniejszonej o dokonane dotychczas odpisy amortyzacyjne. Począwszy jednak od roku podatkowego, w którym ustalona wg powyższych zasad roczna kwota odpisu amortyzacyjnego miałaby być niższa od rocznej kwoty ustalonej metodą liniową, podatnicy dokonują amortyzacji przy zastosowaniu metody liniowej. Łączna suma dokonanych odpisów amortyzacyjnych nie może przekroczyć wartości początkowej środka trwałego.

PRZYKŁAD

Jan Nowak nabył w czerwcu 2009 r. nowy samochód ciężarowy i ustalił jego wartość początkową na kwotę 75 000 zł. Samochód ten w miesiącu nabycia został przekazany do używania i wprowadzony do ewidencji środków trwałych. Podatnik postanowił amortyzować go metodą degresywną.

1. Amortyzacja w 2009 r.

- Wartość początkowa 75 000 zł

- Stawka amortyzacyjna 40 proc.

- Miesięczna kwota odpisu 2500 zł = (70 000 zł x 40%: 12)

- Amortyzacja w 2009 r. 15 000 zł = (6 x 2500 zł)

2. Amortyzacja w 2010 r.

- Wartość początkowa 60 000 zł

- Stawka amortyzacyjna 40 proc.

- Miesięczna kwota odpisu 2000 zł = (60 000 zł x 40%: 12)

- Amortyzacja w 2010 r. 24 000 zł

3. Amortyzacja w 2011 r.

Ponieważ w 2011 r., degresywny odpis amortyzacyjny wyniósłby miesięcznie 1200 zł = (75 000 zł - 15 000 zł - 24 000 zł) x 40%: 12, podatnik przechodzi na amortyzację liniową, ponieważ w niej miesięczny odpis wynosi 1250 zł = (75 000 zł x 20%: 12).

- Amortyzacja w 2011 r. 15 000 zł.

Metodę linową stosujemy aż do pełnego zamortyzowania samochodu, co nastąpi w maju 2013 r. Odpis za ostatni miesiąc amortyzacji wyniesie 1000 zł. Pełne zamortyzowanie samochodu taką metodą trwać będzie 47 miesięcy.

 

Amortyzacja jednorazowa

Poczynając od roku 2007, do porządku prawnego w zakresie podatku PIT i CIT wprowadzona została ulga w postaci dokonywania jednorazowych odpisów amortyzacyjnych. Odpisów takich mogą dokonywać wyłącznie ci podatnicy, którzy uznawani są za „małych podatników” w rozumieniu omawianych ustaw, bądź podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej w roku podatkowym. Stosowanie amortyzacji jednorazowej przez wskazanych podatników dokonywane jest wyłącznie w stosunku do środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 klasyfikacji z wyłączeniem samochodów osobowych. Odpisów jednorazowych dokonuje się w tym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych, nie wcześniej niż w miesiącu, w którym wprowadzono środek do ewidencji. Jeżeli jednorazowy odpis nie obejmuje całej wartości początkowej, podatnik kontynuuje jego amortyzację począwszy od następnego roku metodą liniową lub degresywną. Podatnik nie zastosuje w kontynuacji metody stawek indywidualnych. W wyniku nowelizacji z 5 marca 2009 r. „małym podatnikiem” na gruncie PIT i CIT jest podatnik, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro. Ten nowy, wyższy limit oznacza, że w 2009 r. małymi podatnikami są podatnicy, których przychody ze sprzedaży w 2008 r. nie przekroczyły po przeliczeniu na złote - 4 053 000 zł. Wcześniej limit ten wynosił 800 000 euro, a limit na 2009 r. wynosił 2 702 000 zł. Do limitu liczy się przychody ze sprzedaży towarów i usług, natomiast nie wejdą do niego takie przychody jak odsetki od środków na rachunku bankowym. Zasadniczo jednorazowy odpis nie może przekroczyć w roku podatkowym równowartości 50 000 euro. Limit ten dotyczy łącznie wszystkich środków trwałych wprowadzonych do ewidencji w danym roku. Nowelizacja z 5 marca 2009 r. przewiduje jednak, że w latach podatkowych rozpoczynających się w 2009 i w 2010 r. odpis ten nie może przekroczyć równowartości 100 000 euro, w każdym z tych lat. Po przeliczeniu na złote limit ten w 2009 r. wynosi 338 000 zł. Przed nowelizacją limit w przeliczeniu na złote wynosił 169 000 zł. Podatnicy PIT i CIT, którzy rozpoczęli działalność gospodarczą w roku 2008 lub 2009, jednorazowego odpisu amortyzacyjnego mogą dokonywać także w roku podatkowym następującym bezpośrednio po roku podatkowym, w którym rozpoczęli prowadzenie działalności. Odpisu dokonuje się w ramach limitu rocznego, który wynosi 100 000 euro

PRZYKŁAD

Jan Nowak rozpoczął działalność gospodarczą w 2008 r. Jego przychody ze sprzedaży towarów wyniosły w 2008 r. ponad 5 mln zł. W 2009 r. podatnik nie spełnia warunków uznania go za małego podatnika, nie jest również podatnikiem rozpoczynającym działalność gospodarczą. Na podstawie nowelizacji z 5 marca 2009 r., ma on jednak prawo do dokonania jednorazowej amortyzacji od środków trwałych wprowadzonych do ewidencji w 2009 r.

Powyższego rozwiązania nie stosuje się do podatników CIT, których pierwszy rok podatkowy kończy się 31 grudnia 2010 r.

PRZYKŁAD

Spółka z o.o. w 2009 r. posiada status małego podatnika. W lipcu 2009 r. kupiła nowy samochód ciężarowy o wartości początkowej 600 000 zł. W lipcu dokonała jednorazowego odpisu od tego samochodu w wysokości 338 000 zł. Następnie od 2010 r. podatnik będzie amortyzował ten samochód metodą liniową według stawki 20 proc. Odpis miesięczny wynosić będzie 10 000 zł = (600 000 zł x 20%: 12). Metodą liniową zamortyzowana zostanie pozostała część wartości początkowej samochodu czyli 262 000 zł (600 000 zł - 338 000 zł). Amortyzacja zakończy się w marcu 2012 r. Odpis amortyzacyjny za ostatni miesiąc wyniesie 2000 zł. Amortyzacja przy tej metodzie trwać będzie 33 miesiące.

Niezaprzeczalnym atutem amortyzacji jednorazowej jest możliwość zamortyzowania całej wartości początkowej środka trwałego w pierwszym roku jego używania. Pod uwagę bierzemy tylko limit.

PRZYKŁAD

Spółka akcyjna kupiła w lipcu 2009 r. używany ciągnik siodłowy o wartości początkowej 234 000 zł. W tym miesiącu wprowadziła go do ewidencji środków trwałych. Dotychczasowe jednorazowe odpisy amortyzacyjne w spółce wyniosły w 2009 r. 50 000 zł. Spółka będzie ma prawo dokonać jednorazowej amortyzacji od całej wartości początkowej ciągnika już w lipcu 2009 r. Odpisy jednorazowe dokonane w spółce do tego momentu wyniosą 284 000 zł i mieszczą się w limicie 338 000 zł.

Która metoda najkorzystniejsza

Dla samochodów osobowych najkorzystniej wypada indywidualna stawka amortyzacyjna. Możemy ją jednak zastosować wyłącznie wobec samochodów używanych lub ulepszonych. W praktyce metody tej nie zastosujemy wobec samochodów nowych, chyba że dokonujemy ich znaczącego ulepszenia. Często więc w przypadku nowych samochodów osobowych podatnikowi pozostaje do wyboru metoda liniowa. Podwyższenie stawek przy tej metodzie może nastąpić tylko wyjątkowo, gdy przykładowo samochód będzie używany na trzy zmiany. Tak często jest w firmach ochroniarskich, gdzie obsady dyżurujące zdają wóz następnej obsadzie.

W przypadku samochodów ciężarowych niezaprzeczalnie najkorzystniej przedstawia się jednorazowa amortyzacja. Niestety, dotyczy ona wyłącznie określonej grupy podatników i nie skorzystają z niej więksi podatnicy, którzy od lat kontynuują działalność. Dla tych podatników najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie stawki indywidualnej. Ale i ich obowiązują ograniczenia dotyczące charakteru samochodu (używany lub ulepszony). Dla dużych podatników przy zakupie nowych samochodów ciężarowych najkorzystniej jest zastosować metodę degresywną, mimo jest pewnego skomplikowania.

Marek Piotrowski

doradca podatkowy

Podstawa prawna:

• art. 22i-22k, art. 23 ust 1 pkt 4 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),

• art. 16 ust 1 pkt 4, art. 16i-16k ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.),

• ustawa z 5 marca 2009 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. Nr 69, poz. 587); weszła w życie 22 maja 2009 r., ale ma zastosowanie do dochodów osiąganych od 1 stycznia br.