Jednorazowa amortyzacja po korzystnych zmianach

Na dodatek, 5 marca 2009 r. Sejm uchwalił nowelizację obydwu ustaw o podatku dochodowym, która w dużym stopniu rozszerza zakres podmiotów uprawnionych do stosowania tego rodzaju odpisów amortyzacyjnych oraz zwiększa istotnie kwotę odpisu. Ustawa ta formalnie weszła w życie 22 maja 2009 r., ale ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2009 r.¹.

Większy „mały podatnik”

Metoda jednorazowej amortyzacji w obu podatkach dochodowych skierowana jest do podatników, którzy:

- rozpoczęli działalność w danym roku podatkowym,

- posiadają status tzw. małego podatnika.

Nowelizacja z 5 marca 2009 r. w obu podatkach dochodowych wprowadza zmianę definicji małego podatnika, polegającą na zwiększeniu limitu przychodów warunkujących uzyskanie statusu małego podatnika z 800 000 euro do 1 200 000 euro. Limit ten odnosi się do wartości przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług), którą podatnik osiągnął w poprzednim roku podatkowym. Jest ona wyrażana w złotych po przeliczeniu euro dokonanego według jego średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł (zgodnie z dotychczasowym brzmieniem ustawy, przy progu 800 000 euro, małym podatnikiem w 2009 r. była osoba/firma, której przychody za 2008 r. nie przekroczyły 2 702 000 zł). Efektem zmian jest uznanie w 2009 r. za małego podatnika tego podmiotu, którego przychody w 2008 r. nie przekroczyły kwoty 4 053 000 zł

Zmiana ta z pewnością ucieszy podatników, którzy do tej pory - ze względu na przekroczenie progu osiągniętych przychodów - nie mogli skorzystać z jednorazowej amortyzacji.

Warto przy okazji przypomnieć, że inną korzyścią wynikającą z posiadania statusu małego podatnika jest możliwość wyboru kwartalnego sposobu wpłacania zaliczek. Podatnicy, którzy w wyniku zmiany przepisów staną się małymi podatnikami, będą mogli wpłacać zaliczki kwartalne, począwszy od pierwszego kwartału następującego po kwartale, w którym weszła w życie nowelizacja (czyli najwcześniej od 1 lipca 2009 r.). Warunkiem skorzystania z ww. sposobu rozliczania zaliczek będzie złożenie zawiadomienia do właściwego naczelnika urzędu skarbowego o wyborze tego sposobu wpłacania zaliczek, w terminie do 20 dnia drugiego miesiąca kwartału następującego po kwartale, w którym weszła w życie nowela (do 20 sierpnia 2009 r.)

Wyższy odpis jednorazowy

Dotychczas mali podatnicy oraz firmy rozpoczynające działalność mogły dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 000 euro (przy określaniu limitu nie uwzględniamy jednak odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych o wartości początkowej nieprzekraczającej 3500 zł). Limit ten w 2009 r. wynosił po przeliczeniu na złote 169 000. Po zmianach wprowadzonych nowelizacją, wysokość progu została podwojona i wynosi 100 000 euro. Po przeliczeniu na złote daje to kwotę 338 000 zł. Do wysokości nowej kwoty odpisów będą mogli dokonać mali podatnicy oraz ci, którzy rozpoczęli działalność w latach 2009-2010. Podatnikom, którzy rozpoczynali działalność w 2008 r., podwyższony limit w ramach jednorazowej amortyzacji przysługuje w 2009 r.

 

Rodzaje wydatków uprawniających do ulgi

Odpisy jednorazowe mogą być dokonywane od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) z wyłączeniem samochodów osobowych. Do środków tych zaliczamy:

- grupa 3: kotły i maszyny energetyczne, np. silniki spalinowe zasilane gazem,

- grupa 4: maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, np. obrabiarki do metali,

- grupa 5: specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, np. maszyny, urządzenia i aparaty wiertnicze,

- grupa 6: urządzenia techniczne, np. zbiorniki naziemne, dźwigi,

- grupa 7: środki transportu, np. samochody ciężarowe, motocykle (z wyłączeniem samochodów osobowych),

- grupa 8: narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, np. wyposażenie biurowe, baraki, kioski.

Mimo wyłączenia samochodów osobowych z katalogu ŚT objętych jednorazową amortyzacją, możliwe jest dokonanie odpisu jednorazowego przy zakupie innych środków transportu. Przykładowo, osoba fizyczna, która posiada status małego podatnika, może dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w stosunku do zakupionego pojazdu ciężarowego wprowadzonego do ewidencji ŚT. Możliwy jest również zakup i rozliczenie jednorazowe każdego innego pojazdu poza samochodem osobowym, np. motocykla, jeżeli tylko jest on ujęty w ewidencji ŚT i służy do prowadzenia działalności gospodarczej.

Warto pamiętać, że w omawiany sposób nie zamortyzujemy wartości niematerialnych i prawnych, czyli np. licencji, praw autorskich, spółdzielczego prawa do lokalu.

Wyłączenia w stosowaniu ulgi

Przepisy wyłączają możliwość stosowania przyspieszonej amortyzacji dla podatników PIT rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej, którzy w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, prowadzili działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnicy spółki nie-mającej osobowości prawnej lub działalność taką prowadził małżonek tej osoby, jeżeli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa. Na tle tego przepisu pojawiały się jednak liczne wątpliwości podatników.

Przykład

Podatnik prowadzący działalność gospodarczą (wpisaną do ewidencji) w roku 2008 skorzystał z jednorazowej amortyzacji zakupionych maszyn służących do prowadzenia działalności, wykorzystując w pełni przysługujący mu limit odliczenia. W marcu 2008 r. postanowił założyć wraz z synem i małżonką spółkę cywilną. Syn również prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek od 2004 r. (nigdy nie korzystał z jednorazowej amortyzacji). Z kolei, żona nigdy nie prowadziła działalności gospodarczej. Podatnik ma wątpliwości, czy utworzona przez niego i dwóch pozostałych wspólników spółka cywilna będzie miała prawo w tym samym roku skorzystać z przyspieszonej amortyzacji.

W tej sytuacji organ podatkowy stanął na stanowisku, że nowo zawiązana spółka cywilna - mimo, że dwóch z jej wspólników w roku jej założenia prowadziło już samodzielnie działalność gospodarczą - ma prawo do dokonania jednorazowego odpisu amortyzacyjnego nowo zakupionych ŚT, jako podmiot rozpoczynający działalność (interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach - nr IBPBI/1/415W-74/08/AP).

W celu wyeliminowania wątpliwości związanych z tym, czy kwota limitu odpisów amortyzacyjnych dotyczy spółki, czy też odnosi się do poszczególnych wspólników,ustawodawca wprowadził nowelą zapis (dodany ust. 13 w art. 22k u.p.d.o.f. i w art. 16k u.p.d.o.p.), który stanowi, że w przypadku spółki niemającej osobowości prawnej kwota limitu odpisów amortyzacyjnych (jednorazowych) dotyczy spółki.

Inne wyłączenie podmiotowe w zakresie korzystania z przyspieszonej amortyzacji zawiera art. 16k ust. 7 u.p.d.o.p., który stanowi, że jednorazowa amortyzacja nie przysługuje podatnikom rozpoczynającym działalność, którzy zostali utworzeni:

• w wyniku przekształcenia, połączenia lub podziału podatników albo

• w wyniku przekształcenia spółki lub spółek niemających osobowości prawnej, albo

• przez osoby fizyczne, które wniosły na poczet kapitału nowo utworzonego podmiotu uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty co najmniej 10 000 euro.

 

Termin naliczenia odpisów

Przepisy ustaw o podatku dochodowym stanowią, że odpisów amortyzacyjnych w przypadku jednorazowej amortyzacji można dokonywać nie wcześniej niż w miesiącu, w którym środki trwałe zostały wprowadzone do ewidencji ŚT. Jednak nie musi to być koniecznie miesiąc, w którym wprowadziliśmy środek do ewidencji.

Przykład

Podatnik prowadzi firmę świadczącą usługi budowlane. Prowadzi on podatkową księgę przychodów i rozchodów. W styczniu 2009 r. w ramach prowadzonej działalności zakupił dwie maszyny, które w tym samym miesiącu wprowadził do ewidencji ŚT. Podatnik spełnia warunki określone w art. 22 ust. 7 u.p.d.o.f. (jest małym podatnikiem), uprawniające go do dokonania jednorazowej amortyzacji ŚT.

W takim przypadku podatnik może dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego w księdze w dowolnym miesiącu pomiędzy styczniem a grudniem 2009 r. Ważne jest, aby odpis został dokonany w tym samym roku podatkowym, co wprowadzenie ŚT do ewidencji.

Forma nabycia środka trwałego

Skorzystanie z przyspieszonej amortyzacji nie jest uzależnione od formy nabycia ŚT. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zamortyzować jednorazowo (jeśli spełnia się pozostałe przesłanki ustawowe) środki nabyte, np. jako aport wniesiony do spółki, w drodze dziedziczenia, darowizny lub ujawnione środki trwałe nie objęte dotychczas ewidencją. Jedynym zastrzeżeniem w tym przypadku jest treść artykułu 23 ust. 1 pkt 45a lit. a u.p.d.o.f. (art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. a u.p.d.o.p.), który stanowi, że nie są kosztem odpisy od wartości początkowej ŚT nabytych nieodpłatnie, za wyjątkiem nabytych w drodze spadku lub darowizny (wyjątek dotyczy podatników PIT), jeżeli ich nabycie nie powoduje powstania przychodu

Przykład

Pan Roman prowadzi działalność w zakresie usług ogrodniczych i utrzymania terenów zielonych. Jego ojciec, będący rolnikiem, przekazał mu w formie darowizny ciągnik, który jemu jest już zbędny, a który byłby bardzo przydatny w działalności Pana Romana.

Pan Roman wprowadził ciągnik do ewidencji ŚT w marcu 2009 r. i w tym samym miesiącu zamortyzował go, stosując przy tym jednorazowy odpis. Uczynił tak, ponieważ spełnia warunki uznania go w 2009 r. za „małego podatnika”.

Odpis jednorazowy jako pomoc publiczna

Przy stosowaniu jednorazowego odpisu amortyzacyjnego (zarówno w oparciu o u.p.d.o.f., jak i u.p.d.o.p.) należy pamiętać o tym, że stanowi on pomoc de minimis udzielaną na zasadach określonych w aktach prawa wspólnotowego. Oznacza to, że każde skorzystanie z odpisu powoduje zmniejszenie limitu pomocy publicznej, która może zostać udzielona przedsiębiorcy bez powiadamiania o tym fakcie właściwych organów Wspólnoty. Dodatkowo, przekroczenie limitów dozwolonej pomocy publicznej skutkuje koniecznością zwrotu środków (wraz z odsetkami).

Obecnie łączna wysokość pomocy de minimis - w okresie trzech lat budżetowych - nie może przekroczyć kwoty 200 000 euro (100 000 euro dla przedsiębiorców działających w sektorze transportu drogowego). Limity pomocy de minimis określają przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006 r. z 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Aby obliczyć wartość pomocy, należy zsumować kwotę pomocy przyznanej w danym roku budżetowym oraz dwóch latach go poprzedzających. Datą przyznania pomocy jest moment, w którym przedsiębiorcy przyznano prawo przyjęcia pomocy.

 

Warto wystąpić o zaświadczenie

Jeżeli chcemy uniknąć sytuacji, w której zmuszeni będziemy do zwrotu pomocy, warto na bieżąco monitorować wysokość otrzymanej pomocy, szczególnie w formie korzyści podatkowych. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 z późn.zm.), organy podatkowe zobligowane są wydać beneficjentowi pomocy zaświadczenie, że udzielona pomoc publiczna jest pomocą de minimis.

Podatnicy powinni jednak pamiętać, że otrzymanie zaświadczenia dotyczącego pomocy w formie ulgi podatkowej w postaci jednorazowego odpisu, jest możliwe gdy podatnik zgłosi fakt skorzystania z ulgi. Jest to ważne, ponieważ odpisów dokonuje się bezpośrednio w oparciu o przepisy ustaw o podatku dochodowym, bez konieczności wydania decyzji organu. W związku z tym w większości przypadków organy podatkowe nie posiadają aktualnej wiedzy o zastosowaniu odpisu przez przedsiębiorcę.

Poza tym możliwa jest sytuacja, w której podatnik skorzysta jednocześnie z jednorazowej amortyzacji oraz z pomocy de minimis udzielonej przez inny organ. Jeżeli pomoc udzielona przez inny organ przekroczy próg 200 000 euro, to urząd skarbowy nie będzie władny do wystawienia zaświadczenia o udzielonej pomocy. W takim przypadku, udzielona pomoc (w postaci odpisu) byłaby pomocą bezprawną i podlegałaby zwrotowi wraz z odsetkami.

Dlatego warto przy każdej okazji korzystania w danym roku podatkowym z przyspieszonej amortyzacji każdorazowo zgłaszać ten fakt organom skarbowym.

Aby otrzymać ww. zaświadczenie o pomocy de minimis, należy złożyć następujące dokumenty:

- informację o dotychczasowej kwocie jednorazowych odpisów amortyzacyjnych dokonanych w danym roku podatkowym lub o nieskorzystaniu w danym roku z jednorazowego odpisu,

- informacje o otrzymanej przez przedsiębiorcę pomocy de minimis w okresie bieżącego roku budżetowego i dwóch poprzednich lat budżetowych,

- ewidencję ŚT,

- dokument zakupu ŚT wraz z dowodem zapłaty,

- oświadczenie o terminie wprowadzenia ŚT do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

- księgi podatkowe, dokumentujące wpis amortyzacji w koszty działalności,

- oświadczenie jaką metodą i z jaką częstotliwością (miesięcznie, kwartalnie, raz w roku) byłby amortyzowany ŚT, gdyby nie zastosowano jednorazowego odpisu.

Jednorazowa amortyzacja w transporcie drogowym

W związku ze stosowaniem do jednorazowych odpisów amortyzacyjnych przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006 dotyczącego pomocy de minimis, powstawały liczne wątpliwości co do tego, czy możliwe w ogóle jest ich stosowanie w odniesieniu do przedsiębiorców zajmujących się usługami transportu drogowego. Niektóre z interpretacji organów podatkowych stały na stanowisku, że skorzystanie z jednorazowej amortyzacji jest jednoznaczne z udzieleniem pomocy na nabycie środków transportu i w związku z tym jego zastosowanie jest niezgodne z prawem wspólnotowym.

Na szczęście najnowsze interpretacje (np. interpretacja wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 12 marca 2009 r. - IPPB1/415-45/09-2/EC) oraz wyjaśnienia Ministra Finansów (odpowiedź na interpelację poselską nr 3486) jednoznacznie wskazują,,,...że rozporządzenie Komisji (WE) wyłącza pomocde minimis, ale tylko w zakresie nabycia przez firmy transportowe pojazdów transportu drogowego, a ta forma pomocy nie może być utożsamiana z pomocą w formie jednorazowej amortyzacji'.

Michał Gawryjołek 

¹ W najbliższym numerze PP omówimy szczegółowo zmiany wprowadzone niniejszą nowelizacją.

Podstawa prawna:

• art. 22k ust. 7-13 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),

• art. 16k ust. 7-13 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.),

• ustawa z 5 marca 2009 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. Nr 69, poz. 587).