REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.
Porada Infor.pl

Odsetki za opóźnienie i kapitałowe - praktyczne porady

Mirosław Gumularz
Mirosław Gumularz
Marek Pasiński
Radca prawny
Odsetki, zarówno te za opóźnienie jak i kapitałowe, są świadczeniami ubocznymi względem świadczenia głównego (kapitału).
Odsetki, zarówno te za opóźnienie jak i kapitałowe, są świadczeniami ubocznymi względem świadczenia głównego (kapitału).

REKLAMA

REKLAMA

Odsetki to wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub rzeczy zamiennych (odsetki kapitałowe) bądź rekompensata za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej (odsetki za opóźnienie). Wysokość odsetek zależy od trzech zmiennych: wysokości stopy procentowej, wartości kapitału oraz czasu trwania stosunku prawnego. Odsetki są świadczeniem ubocznym oraz okresowym.

Pomimo tego, że kodeks cywilny pojęcie odsetek odnosi tylko do świadczeń pieniężnych, w doktrynie nie budzi wątpliwości możliwość zastrzegania odsetek mających za przedmiot rzeczy zamienne.

REKLAMA

W takiej sytuacji postuluje się odpowiednie stosowanie przepisów o odsetkach pieniężnych, zwłaszcza przepisów art. 359 § 1 k.c. oraz art. 360 k. c. (zob. szerzej T. Dybowski, A. Pyrzyńska (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 244).

Ze względu na to, że odsetki stanowią ułamek (procent) należności głównej (kapitału), to musi istnieć zbieżność przedmiotowa pomiędzy świadczeniem głównym i odsetkami. Z tego wynika, że nie jest możliwe zastrzeganie odsetek pieniężnych, jeżeli przedmiotem świadczenia głównego są dobra inne, niż pieniądz, (por. M. Lemkowski, Odsetki cywilnoprawne, s. 70-71). Powyższe oznacza również, że jeżeli czynność prawna lub przepis prawny nie stanowią inaczej, odsetki pieniężne należą się w takiej walucie, w jakiej wyrażone jest świadczenie główne.

Zobacz: Jakie są skutki cofnięcia pozwu w sprawach gospodarczych?

Odsetki (zarówno te za opóźnienie jak i kapitałowe) są świadczeniami ubocznymi względem świadczenia głównego (kapitału). Oznacza to, że uzupełniają świadczenie główne i wspomagają jego realizację.

Z tego względu obowiązek zapłaty odsetek nie może wyprzedzać wymagalności świadczenia głównego. Co jednak istotne, pomimo tego ubocznego (akcesoryjnego) charakteru, już po powstaniu, odsetki uzyskują względną samodzielność.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

REKLAMA

Wyraża się ona w przede wszystkim w tym, że:
- mogą być samodzielnie dochodzone;
- mogą być przedmiotem obrotu (przelewu) niezależnie od świadczenia głównego (ale zob. poniżej);
- mają własne terminy wymagalności;
- spłata należności głównej nie powoduje automatycznego wygaśnięcia odsetek;

W piśmiennictwie często przyjmuje się, że świadczenia uboczne (w tym odsetki) mają niezależne od należności głównej terminy przedawnienia. Oznacza to, iż możliwa jest sytuacja, kiedy należność główna uległa przedawnieniu stając się niezaskarżalna, natomiast roszczenie o świadczenia uboczne pozostaje zaskarżalne. Pomimo takich poglądów należy wyraźnie podkreślić, iż przeciwne stanowisko występuje w orzecznictwie. W uchwale SN (7) z 26 stycznia 2005 r. (III CZP 42/04, OSN 2005, nr 9, poz. 149) przyjęto, że roszczenie o zapłatę odsetek przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia roszczenia o zapłatę głównej należności.

Ze względu wskazany powyżej charakter odsetek, należy stosować do nich ogólne regulacje prawa zobowiązań dotyczące świadczeń ubocznych. Dotyczy to w szczególności następujących przepisów:

- Art. 451 § 1 k.c., zgodnie z którym „Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne”.

REKLAMA

- Art. 466 k.c., zgodnie z którym „Z pokwitowania zapłaty dłużnej sumy wynika domniemanie zapłaty należności ubocznych. Z pokwitowania świadczenia okresowego wynika domniemanie, że spełnione zostały również świadczenia okresowe wymagalne wcześniej.

- Art. 509 § 2 k.c., zgodnie z którym w przypadku przelewu wierzytelności głównej „Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki

Odsetki mają charakter świadczenia okresowego. Wynika to z faktu, iż czas jest tutaj elementem decydującym o globalnej wysokości odsetek. Odsetki, jako świadczenia okresowe, realizowane są co pewien, z góry ustalony, czas. Takiego charakteru odsetek nie zmienia fakt, ż mogą być (i zwykle są) płatne jednorazowo.

Zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenia okresowe wynosi trzy lata.

Trzy istotne kwestie odróżniające odsetki za opóźnienie od odsetek kapitałowych (zwykłych):

1. Termin zapłaty i dzień wymagalności:

- Odsetki za opóźnienie. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. Oznacza to, że w przypadku odsetek za opóźnienie termin wymagalności świadczenia głównego jest zarazem pierwszym dniem ich wymagalności, a tym samym pierwszym dniem naliczania. Co istotne, odsetki za opóźnienie stają się wymagalne każdego następnego dnia bez potrzeby osobnego wzywania dłużnika do zapłaty. W ten sam sposób tj. oddzielnie względem każdego kolejnego dnia zaczyna swój bieg termin przedawnienia.

Dłużnik miał zwrócić kwotę udzielonej pożyczki 1 stycznia (termin spełnienia świadczenia). Oznacza to, że roszczenie pożyczkodawcy stało się wymagalne 2 stycznia. Od tego też dnia należy rozpocząć naliczanie za opóźnienie.

- Odsetki kapitałowe. W przypadku odsetek kapitałowych termin ich zapłaty (a tym samym termin wymagalności), zwykle wynika z umowy. Należy wskazać, że jest to najlepsze rozwiązanie. Niemniej jednak, jeżeli strony nie umówiły się, co do terminu zapłaty, to należy stosować art. 360 k.c.
Zgodnie z treścią tej regulacji, w braku odmiennego zastrzeżenia, co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy.

2. Problem odsetek maksymalnych:

- Odsetki za opóźnienie. Zgodnie przyjmuje się w piśmiennictwie, że ograniczenie, co do wysokości stopy procentowej - oznaczone w art. 359 § 21 k.c. jako odsetki maksymalne - nie dotyczy odsetek za opóźnienie.

Powyższe oznacza, że strony w umowie mogą zastrzec, iż w przypadku opóźnienia (tj. nie spełnienia świadczenia pieniężnego w terminie), od zaległej sumy pieniężnej naliczane będą odsetki wyższe niż odsetki maksymalne tzn. przekraczające w stosunku rocznym czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Obecnie stopa lombardowa to 5,25 %.

Powyższe nie oznacza, że strony mogą zastrzec w umowie odsetki w wysokości całkowicie oderwanej od realiów konkretnej transakcji, przede wszystkim ryzyka z nią związanego.

Umowa (ew. jej cześć) zastrzegająca rażąco wysokie odsetki za opóźnienie może zostać uznana za nieważną ze względu na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 w zw. 3531 k.c.).

Należy jeszcze wskazać, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (zob. art. 481 § 2).

- Odsetki kapitałowe. W przypadku odsetek kapitałowych pełne zastosowanie ma art. 359 § 21 i § 22 k.c. Zgodnie z treścią tych przepisów, maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne); jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.

Powyższe oznacza, że zastrzeżenie odsetek kapitałowych w wysokości przekraczającej wysokość odsetek maksymalnych nie prowadzi do nieważności takiej czynności prawnej - na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

3. Funkcja:

- Odsetki za opóźnienie. Podstawową funkcją, jaką spełniają odsetki za opóźnienie jest rekompensata (odszkodowanie) za nieuprawnione korzystanie z sumy pieniężnej. Co jednak istotne, odsetki za opóźnienie są szczególnym świadczeniem odszkodowawczym, ponieważ - zgodnie z art. 481 § 1 k.c. – ich dochodzenie jest niezależne od wystąpienia szkody oraz odpowiedzialności dłużnika. Oznacza to, że dochodzenie odsetek za opóźnienie nie wymaga udowodnienia winy dłużnika.
Natomiast w razie zwłoki dłużnika tj. jego zawinionego opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, zgodnie z art. 481 § 3 k.c. wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych.

- Odsetki kapitałowe. Odsetki kapitałowe stanowią wynagrodzenie, jakie dłużnik płaci za możliwość korzystania z uzyskanej sumy pieniężnej.

Zgodnie z art. 359. § 2 jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. Obecnie stopa procentowa odsetek ustawowych wynosi 13 % w stosunku rocznym.

Odsetki za opóźnienie oblicza się według następującego wzoru:
(wysokość kapitału x ilość dni opóźnienia x stopa procentowa) / 365

Pożyczkobiorca do dnia 1 stycznia zobowiązany był zwrócić sumę 1000 zł. Nie wykonał jednak zobowiązania w terminie. Dzień wymagalności, a więc pierwszy dzień obliczania odsetek, to 2 stycznia. Strony nie zastrzegły wysokości stopy procentowej w przypadku odsetek za opóźnienie.

Chcąc obliczyć wysokość odsetek za opóźnienie do dnia 15 stycznia musimy wykonać następujące obliczenie:
(1000 * 14 * 0,13) / 365 = 5

Oznacza to, że od dnia 2 stycznia do 15 stycznia należą się wierzycielowi odsetki ustawowe w kwocie 5 zł.

Na zakończenie należy jeszcze zwrócić uwagę na następujące kwestie.

1. Określony w art. 482 § 1 k.c. zakaz pobierania odsetek od zaległych odsetek dotyczy zarówno odsetek kapitałowych jak i odsetek za opóźnienie.

Zgodnie z treścią tego przepisu „Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba, że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy”. Jednocześnie w § 2 tego artykułu została wprowadzona reguła zgodnie z którą powyższy zakaz nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.

2. Przyjmuje się w doktrynie, że w sytuacji, kiedy w czynności prawnej zastrzeżono odsetki kapitałowe a ponadto dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, to za czas opóźnienia nalicza się wyłącznie odsetki za opóźnienie (zob. szerzej T. Dybowski, A. Pyrzyńska (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 247).

Zobacz serwis: Przedsiębiorca w sądzie

Jednocześnie wskazuje się, że strony mogą w umowie zastrzec, że w przypadku opóźnienia naliczane będą zarówno odsetki za opóźnienie jak i kapitałowe (zob. ibidem).

Ze względu na wejście w życie nowych przepisów prawa hipotecznego, znoszących podział na hipotekę zwykłą i kaucyjną, znikły dotychczasowe problemy związane z zabezpieczaniem hipoteką odsetek o zmiennej stopie procentowej. Ze względu na oparcie jednolitej konstrukcji hipoteki na dotychczasowych unormowaniach hipoteki kaucyjnej, zabezpieczanie tego typu roszczeń nie będzie już obarczone ryzykiem doboru nie właściwego rodzaju hipoteki.

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code

    © Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

    Moja firma
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Koszty zatrudnienia to główne wyzwanie dla firm w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    W pierwszym półroczu 2024 roku wiele firm planuje rozbudowanie swoich zespołów – potwierdzają to niezależne badania ManpowerGroup czy Konfederacji Lewiatan. Jednocześnie pracodawcy mówią wprost - rosnące koszty zatrudnienia to główne wyzwanie w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    Nauka języka obcego poprawi zdolność koncentracji. Ale nie tylko!

    Ostatnia dekada przyniosła obniżenie średniego czasu skupienia u człowieka aż o 28 sekund. Zdolność do koncentracji spada i to wina głównie social mediów. Czy da się to odwrócić? 

    Nowe przepisy: Po świętach rząd zajmie się cenami energii. Będzie bon energetyczny

    Minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała, że po świętach pakiet ustaw dotyczących cen energii trafi pod obrady rządu. Dodała też, że proces legislacyjny musi zakończyć się w pierwszej połowie maja.

    Wielkanoc 2024. Polacy szykują się na święta przed telewizorem?

    Jaka będzie tegoroczna Wielkanoc? Z badania online przeprowadzonego przez firmę Komputronik wynika, że leniwa. Polacy są zmęczeni i marzą o odpoczynku. 

    REKLAMA

    Biznes kontra uczelnie – rodzaj współpracy, korzyści

    Czy doktorat dla osób ze świata biznesu to synonim synergii? Wielu przedsiębiorców może zadawać sobie to pytanie podczas rozważań nad podjęciem studiów III stopnia. Na ile świat biznesu przenika się ze światem naukowym i gdzie należy szukać wzajemnych korzyści?

    Jak cyberprzestępcy wykorzystują sztuczną inteligencję?

    Hakerzy polubili sztuczną inteligencję. Od uruchomienia ChataGPT liczba złośliwych wiadomości pishingowych wzrosła o 1265%! Warto wiedzieć, jak cyberprzestępcy wykorzystują rozwiązania oparte na AI w praktyce.

    By utrzymać klientów tradycyjne sklepy muszą stosować jeszcze nowocześniejsze techniki marketingowe niż e-commerce

    Konsumenci wciąż wolą kupować w sklepach stacjonarnych produkty spożywcze, kosmetyki czy chemię gospodarczą, bo chcą je mieć od razu, bez czekania na kuriera. Jednocześnie jednak oczekują, że tradycyjne markety zapewnią im taki sam komfort kupowania jak sklepy internetowe.

    Transakcje bezgotówkowe w Polsce rozwijają się bardzo szybko. Gotówka jest wykorzystywana tylko do 35 proc. transakcji

    W Polsce około 2/3 transakcji jest dokonywanych płatnościami cyfrowymi. Pod tym względem nasz kraj jest w światowej czołówce - gotówka jest wykorzystywana tylko do ok. 35 proc. transakcji.

    REKLAMA

    Czekoladowa inflacja (chocoflation) przed Wielkanocą? Trzeci rok z rzędu produkcja kakao jest mniejsza niż popyt

    Ceny kakao gwałtownie rosną, ponieważ 2024 r. to trzeci z rzędu rok, gdy podaż nie jest w stanie zaspokoić popytu. Z analiz Allianz Trade wynika, że cenę za to będą płacić konsumenci.

    Kończy się najostrzejsza zima od 50 lat. Prawie 5 mln zwierząt hodowlanych zginęło z głodu w Mongolii

    Dobiegająca końca zima w Mongolii, najostrzejsza od pół wieku, doprowadziła do śmierci niemal 5 mln kóz, owiec i koni, które nie są w stanie dotrzeć do pożywienia. To duży cios w gospodarkę kraju zamieszkanego przez ok. 3,3 mln ludzi, z których ok. 300 tys. utrzymuje się z hodowli zwierząt - podkreśliło Radio Swoboda.

    REKLAMA