REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak oceniać efektywność działania firmy

Jacek Kowalczyk
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Ocena efektywności odgrywa znaczącą rolę w każdej jednostce gospodarczej. Jeśli firma jest nieefektywna, wcześniej czy później zbankrutuje. Warto więc poznać mechanizmy oraz charaktyrystykę głównych wskaźników efektywności, aby móc całościowo ocenić efektywność oraz umieć tworzyć specyficzne wskaźniki mierzące ją w szczególnych warunkach biznesowych.


W języku codziennym nierzadko używane są pojęcia „efektywny” czy „efektywność”. Mówi się zwykle, że określone postępowanie jest efektywne lub nieefektywne, że dany proces przynosi pożądane efekty lub ich nie przynosi itd. Często jednak jest to opinia intuicyjna (co nie znaczy, że nietrafna), a przy tym nieoparta na wymiernym skutku.

REKLAMA

 

REKLAMA


W działalności firmy doskonale daje się zaadaptować pojęcie efektywności, choć nabiera ono w tym przypadku bardziej sformalizowanego charakteru, szczególnie jeśli używa się go w sferze ekonomicznej. Istotna jest możliwość wyrażenia efektywności w jednostkach wymiernych, co umożliwia przejrzyste stwierdzenie, czy dane działanie firmy jest (lub będzie) efektywne oraz jaki jest stopień tej efektywności. Stąd wywodzi się określenie „rachunek efektywności ekonomicznej”.


Najogólniej biorąc, działanie firmy to powtarzające się sekwencje czynności polegające na poniesieniu określonych nakładów w celu otrzymania pożądanych wyników po odpowiednim przeobrażeniu tych nakładów. Odnosi się to zarówno do firmy jako całości, jak i do wydzielonych obszarów firmy (np. ośrodków odpowiedzialności) czy jednostkowych przedsięwzięć (np. inwestycyjnych). Jednym z warunków umożliwiających stosowanie kategorii efektywności jest wyrażenie nakładów i wyników w jednostkach mierzalnych.


Efektywność jest to zatem relacja wyników do nakładów, a rezultat liczbowy ma odpowiedzieć na pytanie, jaki wynik generują poniesione nakłady. To porównanie przybiera zwykle postać prostych formuł, których wynik liczbowy wyraża stopień efektywności (wykres 1).

Dalszy ciąg materiału pod wideo


Wykres 1. Ogólny schemat efektywności

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

A zatem efektywność działania firmy jest wyrażoną liczbowo wielkością, z zastosowaniem określonej formuły, w której dokonuje się porównania wyrażonych liczbowo nakładów i wyników. Dlatego właśnie używa się pojęcia „wskaźniki efektywności”, tzn. wielkości liczbowe, które wskazują poziom efektywności badanego obiektu.


Prosta klasyfikacja pozwala przyporządkować kategorie nakładów i wyników w zależności od ich charakteru (tabela 1).


Tabela 1. Klasyfikacja najczęściej wykorzystywanych nakładów i wyników

REKLAMA

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

W uproszczeniu, porównanie któregoś z mierników nakładów z którymś z mierników wyników pozwala otrzymać wskaźnik efektywności, co z kolei służy ocenie tej efektywności, gdy poziom takiego wskaźnika porównać z określonym poziomem bazowym (np. z normą, z okresem poprzednim, z wielkością średnią, z planem itp.).


Oczywiście w praktyce nie spotyka się wszystkich możliwych kombinacji porównań nakładów z wynikami, gdyż po pierwsze - nie wszystkie z takich porównań są możliwe, a po drugie - niektóre z nich, jako trudno interpretowalne, niewiele by wniosły do oceny.


W tabeli 2 zaprezentowano próbę typologii spotykanych w praktyce odmian rachunków efektywności, choć nie wszystkie są równie popularne i masowo stosowane.


Tabela 2. Odmiany rachunku efektywności

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Odmiany rachunków efektywności w tabeli 2 zapewne nie wyczerpują wszystkich szczegółowych możliwości, choć klasyfikacja obejmuje wszystkie ich odmiany, spotykane w ocenie przedsiębiorstwa.


Najbardziej całościowo i syntetycznie efektywność jest możliwa do zmierzenia w jednostkach wartościowych. Dalsza prezentacja odnosi się do tego obszaru.

W formułach bezwzględnych (rezultat w jednostkach pieniężnych jako różnica wyników i nakładów) są to:

- zyski (ogólniej wyniki finansowe) na poszczególnych poziomach, czyli różnice między wynikiem (przychody) i nakładem (koszty) - zysk brutto na sprzedaży (potocznie marża brutto), zysk na sprzedaży, zysk operacyjny, zysk z działalności gospodarczej, zysk brutto i zysk netto oraz

- przepływy pieniężne, czyli różnice między wpływami i wydatkami - ujęte całościowo oraz odnoszące się do poszczególnych rodzajów działalności (operacyjnej, inwestycyjnej, finansowej); szczególnym przypadkiem efektywności są miary oparte na przepływach pieniężnych, ale nawiązujące do kosztu kapitału zastosowanego w przedsiębiorstwie - jednym z najbardziej znanych jest ekonomiczna wartość dodana (EVA = przychody - koszty operacyjne - podatek - koszt użycia kapitału).

W formułach względnych (rezultat w procentach lub w postaci liczby dziesiętnej jako iloraz wyników i nakładu lub efektu bezwzględnego do wyniku bądź nakładu) można wyróżnić:

- wskaźniki rentowności - marży brutto, operacyjnej podstawowej, operacyjnej, z działalności gospodarczej, brutto, netto (w których kolejne poziomy zysku są dzielone przez przychody ze sprzedaży1) oraz rentowności aktywów i kapitałów własnych (w których zysk netto jest dzielony przez aktywa i kapitał własny),

- wskaźniki sprawności (wynikiem jest „sprzedaż”, nakład to zasób majątku) - rotacja aktywów oraz rotacje elementów aktywów2 (aktywów trwałych, należności, zapasów),

- wskaźniki oparte na przepływach pieniężnych (wydajności pieniężnej) - głównie z działalności operacyjnej (gdzie CFoperacyjne jest dzielone przez sprzedaż czy aktywa).


Ocena efektywności może mieć charakter statyczny lub dynamiczny. W praktyce oba rodzaje są stosowane jednocześnie, wzbogacając możliwości wniosków oceniających. Ocena statyczna odnosi się do jednego odcinka czasu, natomiast dynamiczna jest to szereg czasowy, w którym według tej samej metody obliczona efektywność pokazuje jej zmiany w czasie.


Badanie efektywności bezwzględnej daje możliwość pełniejszej oceny, gdy ma ona przede wszystkim charakter dynamiczny. Pozwala to bowiem obserwować przebieg zmian efektywności w czasie w ramach poszczególnych poziomów zysku czy przepływów pieniężnych, pozwala obserwować trend danego zjawiska czy nawet sporządzać prognozy jego kształtowania się w przyszłości.


Badanie efektywności względnej w ujęciu statycznym może, poza kształtowaniem się wielkości poszczególnych wskaźników w danym okresie, dostarczyć sporo informacji na podstawie różnic tych wskaźników, co w pogłębionym badaniu prowadzi do szukania przyczyn powstawania tych różnic. W ujęciu dynamicznym ocenie podlega zmienność w czasie poziomu porównywalnych wskaźników.


W tabeli 3 przedstawiono przykład oceny spółki na podstawie kwartalnych raportów z 2006 r.


Tabela 3. Efektywność bezwzględna (w tys. zł): rentowność i efektywność pieniężna

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Jak widać na podstawie tabeli 3, ocena rentowności może być w tym przypadku najwyżej umiarkowanie pozytywna. Wysoki poziom kosztów pośrednich w pierwszym półroczu przy osiągniętej marży brutto dawał stratę na sprzedaży, dopiero w drugim półroczu sytuacja ulega poprawie, głównie za sprawą silnego (niemal dwukrotnego) wzrostu marży brutto. Zyski operacyjne są we wszystkich kwartałach dodatnie, choć z generalną tendencją do spadku. Można stwierdzić, że w pierwszych dwóch kwartałach skutecznie „ratowano” podstawową działalność operacyjną dobrym wynikiem cząstkowym na pozostałej działalności operacyjnej, lecz w trzecim i czwartym kwartale pozostała działalność operacyjna pogorszyła znacząco wynik operacyjny. Podobny mechanizm dostrzegamy na poziomie zysków z działalności gospodarczej: mają one tendencję malejącą i w każdym kwartale są niższe od zysku operacyjnego, co oznacza przewagę kosztów finansowych nad przychodami finansowymi. Na tym tle dość ciekawie przebiega zmienność zysku netto (równego zyskowi brutto): wprawdzie ma on skłonność do obniżania się, ale (poza drugim kwartałem) jest wyższy niż zysk z działalności gospodarczej. Wynika to z przewagi zysków nadzwyczajnych nad nadzwyczajnymi stratami.


Wnioski ogólne są więc następujące: rentowność mierzona bezwzględnie ma tendencję spadkową, w spółce jest zbyt wysoki poziom kosztów stałych, pozostała działalność operacyjna daje bardzo niestabilne wyniki (co jest zjawiskiem z reguły normalnym), spółka ponosi bardzo wysokie koszty finansowe (przy niewielkich relatywnie przychodach finansowych), a przy tym osiąga zwykle dodatnie wyniki nadzwyczajne. Wzmacnia to wprawdzie rentowność, choć nie rekompensuje strat z operacji finansowych (zyski brutto są niższe od zysków operacyjnych), a przy tym z natury swojej nie jest zjawiskiem o trwałym charakterze.


Efektywność pieniężna (CF) - o ile globalnie dla całego roku jest pozytywna, o tyle w poszczególnych kwartałach kształtuje się z nadmierną tendencją do wielkości silnie ujemnych (drugi i trzeci kwartał). Źle należy ocenić efektywność pieniężną operacyjną - poza pierwszym kwartałem daje wielkość ujemną (produkt nie przysparza spółce gotówki, lecz ją pochłania). Silna skłonność spółki do inwestowania mogłaby być oceniona pozytywnie, gdyby nie fakt, że wynika to z coraz silniej dodatnich przepływów z dzielności finansowej: powiększanie kapitałów ze źródeł zewnętrznych obciąży spółkę w przyszłości koniecznością ich obsługi.


W tabeli 4 przedstawiono wskaźniki efektywności badanej spółki, czyli wyniki badania efektywności względnej.


Tabela 4. Efektywność względna: rentowność, sprawność i efektywność pieniężna

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

W sferze rentowności jedynie rentowność marży brutto i operacyjna podstawowa mają tendencję rosnącą, choć coraz większa różnica między tymi wskaźnikami świadczy o niepokojąco wysokim udziale kosztów stałych (pośrednich) w relacji do sprzedaży. Pozostałe wskaźniki mają tendencję spadkową, choć różnice między wskaźnikami (z działalności gospodarczej i operacyjnej oraz operacyjnej i netto) w co drugim kwartale się zmniejszają, łagodząc wpływ niekorzystnych czynników. Relatywnie duża rozpiętość między wskaźnikami rentowności aktywów i kapitału własnego świadczy o dużym zadłużeniu spółki.


W sferze sprawności stabilna rotacja aktywów (czyli sprzedaż osiągnięta z jednostki aktywów) w czwartym kwartale ulega załamaniu, ale to zapewne wynik inwestycji (przyrostu aktywów). Wniosek ten potwierdza malejąca różnica rotacji aktywów i aktywów trwałych, co oznacza względnie wyższy udział aktywów trwałych w całości aktywów. Sprawność gospodarki zapasami (ich przekładania się na sprzedaż), po nieco lepszym drugim i trzecim kwartale, w końcu roku ulega pogorszeniu. Natomiast niepokojąco mało efektywna jest polityka w zakresie należności: wskaźniki poniżej jedności świadczą o bardzo długich (powyżej 90 dni) cyklach inkasa, czyli o słabej efektywności ich windykowania przez spółkę.


Efektywność pieniężna na poziomie operacyjnym jest pozytywna tylko w pierwszym kwartale - można ją ocenić bardzo wysoko. Szczególnie ciekawy jest ostatni wskaźnik (CFoperacyjne / Zysk operacyjny), który mówi, ile jednostek nadwyżki pieniężnej generuje jednostka zysku (tu - ponad 2 zł). Natomiast w pozostałych kwartałach jest zła sytuacja, choć po załamaniu w drugim kwartale w pozostałych można dostrzec próby wychodzenia spółki z okresu bardzo niskiej efektywności pieniężnej.


Jacek Kowalczyk

ekspert w zakresie finansów, wykładowca na Wydziale Zarządzania UW

 

 

1 Można też podzielić przez koszty (tzw. wskaźniki rentowności kosztowej - obecnie bardzo rzadko używane).

2 Te cząstkowe wskaźniki mierzą sprawność gospodarowania majątkiem, co można traktować jako odmianę efektywności.

 
Autopromocja

REKLAMA

Źródło: Biuletyn Rachunkowości

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Moja firma
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Koszty zatrudnienia to główne wyzwanie dla firm w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    W pierwszym półroczu 2024 roku wiele firm planuje rozbudowanie swoich zespołów – potwierdzają to niezależne badania ManpowerGroup czy Konfederacji Lewiatan. Jednocześnie pracodawcy mówią wprost - rosnące koszty zatrudnienia to główne wyzwanie w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    Nauka języka obcego poprawi zdolność koncentracji. Ale nie tylko!

    Ostatnia dekada przyniosła obniżenie średniego czasu skupienia u człowieka aż o 28 sekund. Zdolność do koncentracji spada i to wina głównie social mediów. Czy da się to odwrócić? 

    Nowe przepisy: Po świętach rząd zajmie się cenami energii. Będzie bon energetyczny

    Minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała, że po świętach pakiet ustaw dotyczących cen energii trafi pod obrady rządu. Dodała też, że proces legislacyjny musi zakończyć się w pierwszej połowie maja.

    Wielkanoc 2024. Polacy szykują się na święta przed telewizorem?

    Jaka będzie tegoroczna Wielkanoc? Z badania online przeprowadzonego przez firmę Komputronik wynika, że leniwa. Polacy są zmęczeni i marzą o odpoczynku. 

    REKLAMA

    Biznes kontra uczelnie – rodzaj współpracy, korzyści

    Czy doktorat dla osób ze świata biznesu to synonim synergii? Wielu przedsiębiorców może zadawać sobie to pytanie podczas rozważań nad podjęciem studiów III stopnia. Na ile świat biznesu przenika się ze światem naukowym i gdzie należy szukać wzajemnych korzyści?

    Jak cyberprzestępcy wykorzystują sztuczną inteligencję?

    Hakerzy polubili sztuczną inteligencję. Od uruchomienia ChataGPT liczba złośliwych wiadomości pishingowych wzrosła o 1265%! Warto wiedzieć, jak cyberprzestępcy wykorzystują rozwiązania oparte na AI w praktyce.

    By utrzymać klientów tradycyjne sklepy muszą stosować jeszcze nowocześniejsze techniki marketingowe niż e-commerce

    Konsumenci wciąż wolą kupować w sklepach stacjonarnych produkty spożywcze, kosmetyki czy chemię gospodarczą, bo chcą je mieć od razu, bez czekania na kuriera. Jednocześnie jednak oczekują, że tradycyjne markety zapewnią im taki sam komfort kupowania jak sklepy internetowe.

    Transakcje bezgotówkowe w Polsce rozwijają się bardzo szybko. Gotówka jest wykorzystywana tylko do 35 proc. transakcji

    W Polsce około 2/3 transakcji jest dokonywanych płatnościami cyfrowymi. Pod tym względem nasz kraj jest w światowej czołówce - gotówka jest wykorzystywana tylko do ok. 35 proc. transakcji.

    REKLAMA

    Czekoladowa inflacja (chocoflation) przed Wielkanocą? Trzeci rok z rzędu produkcja kakao jest mniejsza niż popyt

    Ceny kakao gwałtownie rosną, ponieważ 2024 r. to trzeci z rzędu rok, gdy podaż nie jest w stanie zaspokoić popytu. Z analiz Allianz Trade wynika, że cenę za to będą płacić konsumenci.

    Kończy się najostrzejsza zima od 50 lat. Prawie 5 mln zwierząt hodowlanych zginęło z głodu w Mongolii

    Dobiegająca końca zima w Mongolii, najostrzejsza od pół wieku, doprowadziła do śmierci niemal 5 mln kóz, owiec i koni, które nie są w stanie dotrzeć do pożywienia. To duży cios w gospodarkę kraju zamieszkanego przez ok. 3,3 mln ludzi, z których ok. 300 tys. utrzymuje się z hodowli zwierząt - podkreśliło Radio Swoboda.

    REKLAMA